အမေရိကန်- တရုတ်ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲက သူတို့နှစ်နိုင်ငံသာမဟုတ်ဘူး။ ကျန်တဲ့နိုင်ငံတွေပါ တုတ်ဆက်ပြီး ဒုက္ခရောက်နေတာကြာပြီ။ ကာယကံရှင်နိုင်ငံတွေမှာလည်း ဒီစစ်ပွဲကို အမြန် အဆုံးသတ်ဖို့အတွက် ဖိအားတွေရှိနေတယ်။

တရုတ်နိုင်ငံဆိုရင် ပြည်ပပို့ကုန်ရော၊ ပြည်တွင်းဝယ်လိုအားရောကျတယ်။ စီးပွားရေးတိုးတက် မှု နှုန်းကလည်းကျလာတယ်။ တရုတ်အစိုးရနဲ့ ကွန်မြူနစ်ပါတီအပေါ် ဖိအားတွေတိုးလာတယ်။
အမေရိကန်အတွက်ဆိုရင်လည်း လယ်ယာပို့ကုန်တွေ ကို တရုတ် ဘက်က အခွန်တိုးကောက်လို့ ရီပတ်ဘလီကင်ကို ထောက်ခံသူလယ်သမားတွေ ဒုက္ခရောက်နေတယ်။ လွှတ်တော်ရဲ့ စုံစမ်းစစ် ဆေးမှုကို ခံနေရတဲ့ ထရမ့်အတွက်လည်း ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်ခင် ရလဒ်တစ်ခု ခု ပြဖို့လိုနေတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့အောက်တိုဘာ ၁၁ ရက်နေ့ကတော့ အမေရိကန် – တရုတ် ကြားမှာ ကုန်သွယ်ရေး ဆိုင်ရာ ပဏာမသဘောတူညီချက်တစ်ခုရခဲ့တယ်လို့ သမ္မတ အိမ်ဖြူတော်မှာ ကြေညာခဲ့တယ်။ ထရမ့် ဘက်ကတော့ ဒါဟာ အဆင့်တစ်သဘောတူညီချက်လို့ ပြောသလို လာမယ့် လေးငါးပတ် အတွင်း မှာ တရားဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်မယ်လို့ ပြောခဲ့တယ်။

ပဏာမ သဘောတူညီချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး အခုအချိန်အထိ သိရတဲ့သတင်းအချက်အလက်တွေ က အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါတယ်-

၁။ တရုတ်ဘက်က အမေရိကန်လယ်ယာထွက်ကုန် ဒေါ်လာ ၄၀ ကနေ ၅၀ ဘီလျံ ကို တစ်နှစ် အတွင်းဝယ်ယူမယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်လယ်ယာထွက်ကုန် ၁၉ .၅ ဘီလျံဖိုး တရုတ် ကို တင်ပို့ခဲ့တယ်။ ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲဖြစ်တော့ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ ၉ ဘီလျံဖိုးပဲတင်ပို့နိုင်တော့တယ်။

၂။ ယွမ်ငွေတန်ဖိုးကို ဈေးကစားတာ၊ အမေရိကန်ငွေကြေးလုပ်ငန်းတွေကို တရုတ်နိုင်ငံဈေးကွက် ကို ဝင်ခွင့်ပြုတာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး သဘောတူညီချက်ရတယ်လို့ ဆိုတယ်။ အသေးစိတ် ထုတ် မပြောသေးဘူး။

၃။ အမေရိကန်ကုမ္ဗဏီတွေထံကနေ နည်းပညာလွှဲပြောင်းပေးရေးတောင်းခံတဲ့ ကိစ္စ နဲ့ တရုတ် ဈေးကွက်ကို ဖွင့်ပေးရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး သဘောတူညီချက်ရတယ်လို့ဆိုတယ်။ ဒါလည်း အသေးစိတ်မသိရဘူး။ မူပိုင်ခွင့်ကိစ္စလည်း ဒီအတိုင်းပဲ။

၄။ နှစ်နိုင်ငံကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီ အငြင်းပွားရင်လိုက်နာရမယ့် လုပ်ထုံး လုပ်နည်းတွေကိုလည်း သဘောတူခဲ့တယ်လို့ဆိုတယ်။ ဒီအချက်ကလည်း အမေရိကန်က အစဉ် တစိုက်တောင်းဆိုနေတဲ့ကိစ္စပဲ။

အခုလို ပဏာမသဘောတူညီချက်ရတဲ့အတွက် နောက်ထပ်အပြန်အလှန် အခွန်တိုးကောက်တာ တွေကို နှစ်ဘက်လုံးက ယာယီဆိုင်းငံ့ထားလိုက်တယ်။ ဒါ့ကြောင့် နိုင်ငံတကာ စီးပွားရေးအသိုင်းအဝန်းကတော့ နည်းနည်းလေး စိတ်အေးသွားကြတယ်။

ဒါပေမယ့် ဒီသဘောတူညီချက်ဟာ ဘာမှ အနှစ်သာရမရှိဘူးလို့ဝေဖန်သူတွေလည်း ရှိတယ်။ သူတို့က အခုအချိန်ထိ စာနဲ့ရေးထားတဲ့သဘောတူညီချက် မူကြမ်းဆိုတာ မရှိသေးဘူး၊ ပြင်ဆင် နေတုန်းပဲလို့ အမေရိကန်အစိုးရအရာရှိတွေက ပြောတာကို ထောက်ပြ ပြီး အခုသဘောတူညီချက်က ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ စိုးရိမ်မှုတွေကို အချိုသပ်လိုက်တာပဲလို့ဆို တယ်။

ဒါ့အပြင် တရုတ်ဘက်က ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းတွေကို အစိုးရက ကူညီထောက်ပံ့မှုပေးတဲ့ ကိစ္စ နဲ့ တရုတ်အစိုးရရဲ့ စက်မှုဆိုင်ရာမူဝါဒတွေဟာ ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက်နဲ့ မဆိုင်ဘူးလို့ ပြောထားပေမယ့်အမေရိကန်ကတော့ဆိုင်တယ်လို့ ပြောတယ်။ အလားတူပဲ အမေရိကန်ဘက်က ဟွာဝေး နဲ့အခြားတရုတ် နည်းပညာလုပ်ငန်းတွေ ကို ဒဏ်ခတ်အရေးယူထားတာဟာ ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက်နဲ့မဆိုင်ဘူးလို့ ပြောနေပေမယ့် တရုတ်ကတော့ ဆိုင်တယ်လို့ ဆိုပြန်တယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဒီအချက်တွေအပေါ်မှာ သဘောတူညီချက်မရရင် ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲပြီးမှာမဟုတ်ဘူး လို့ ဝေဖန်သူတွေက ထောက်ပြထားတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ ဇွန်လကလည်း ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက် နဲ့ ဆက်စပ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ပြည်တွင်းဥပဒေအတော်များများကို ပြင်ဆင်ဖို့အတွက် အမေရိကန် က တောင်းဆိုခဲ့တဲ့အတွက် နှစ်ဘက်ကြားမှာ သဘောတူညီမှုရဖို့အတော်နီးစပ်ခဲ့ပြီးမှ ပျက်သွားခဲ့ တော့ အခုသဘောတူညီချက်ကလည်း အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအဆင့်ပဲ ရှိသေး တယ်။ ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲအဆုံးသတ်ဖို့အတွက်ကတော့ အချိန်ယူရဦးမယ်လို့ပြောရမှာပဲ။

ကိုးကား
Foreign Policy 14-10-2019
Straits Times 12 Oct 201