ဦးတင်အေး နဲ့ ဦးလှသိန်း (၂)

ကိုဗစ် နဲ့ မဲရုံများ

နိုင်ငံရေးပါတီများ၊ ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်လေ့လာမယ့် အဖွဲ့အစည်းများက ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ရဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေ၊ သမ္မတ နဲ့ အစိုးရအဖွဲ့ဝင်တွေ ပါတီစည်းရုံးရေး၊ နယ်မြေစည်းရုံး ရေး လုပ်မယ့် အခြေအနေတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဝေဖန်ပြောဆိုနေကြပေမယ့် မဲရုံတွေ အကြောင်း ဆွေးနွေးတာမတွေ့ရသလောက်ပဲ။

မဲရုံကိစ္စလို့ပြောတဲ့အခါ မဲရုံအတွင်းက လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို မပြောခင် မဲရုံ အရေအတွက်ကို အရင် စသုံးသပ်ရမယ်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြည်သူ့လွှတ်တော် မဲဆန္ဒနယ် ( ၃၂၃ ) နယ်၊ အမျိုး သားလွှတ်တော် မဲဆန္ဒနယ် (၁၆၈ ) နယ်၊ တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်လွှတ်တော်မဲဆန္ဒနယ် ( ၆၅၉ ) နယ် မှာ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနိုင်ခဲ့တယ်။ မဲပေးခွင့်ရှိသူ ၃၄,၂၉၅, ၃၃၄ ယောက်ရှိတယ်။ မဲရုံက ၄၀,၁၄၀ ရှိတယ်။ ဒါ့ကြောင့် မဲရုံတစ်ရုံအတွက် ပ ျှမ်းမ ျှ မဲဆန္ဒရှင် (၈၅၅) ဦးအချိုးရှိတယ်။

၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲရုံ ဘယ်နှစ်ရုံထားမလဲဆိုတာ အခုအချိန်ထဲက စပြီးဆွေးနွေးသင့်ပြီ။ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ ကိုဗစ် ၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးအစီအစဉ်တွေ ဆက်ပြီးရှိနေ မယ် ဆိုရင် မဲပေးမယ့်သူတစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် အကွာအဝေး၊ မဲရုံအတွင်း ရောဂါကာကွယ်ထိန်း ချုပ်ရေးအတွက် အခြားလုပ်ဆောင်ရမယ့်အချက်တွေ ထည့်တွက်လိုက်ရင် တစ်နာရီမှာ မဲပေးနို င်မယ့် လူအရေအတွက် နည်းသွားမှာ သေချာတယ်။ ဒါဆိုရင် မဲပေးခွင့်ရှိသူတိုင်း မဲပေးနိုင်ဖို့ အတွက် မဲရုံ အရေ အတွက်ကို ပိုတိုးရမယ်ဆိုတာ ထင်ရှားတယ်။

ဒီနေရာမှာ နိုဝင်ဘာလရောက်ရင် ကိုဗစ် ၁၉ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးတွေ လုပ်ဖို့ လိုချင်မှ လိုမယ် လို့ ဆင်ခြေပေးတာမျိုးပေါ်လာနိုင်တယ်။ ကိုဗစ် ၁၉ ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို ဘယ်သူမှ ခန့်မှန်းလို့ မရ ဘူး။ ဒ့ါကြောင့် ကိုဗစ် ၁၉ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးတွေ ဆက်ပြီးလုပ်ဆောင်နေရမယ်ဆိုတဲ့ အနေ အထားနဲ့တွက်ချက်ပြင်ဆင်ထားတာအကောင်းဆုံးပဲ။ ကော်မရှင်ကမဲရုံအရေအတွက်ကိစ္စ ပြင်ဆင်နေတာ ရှိကောင်းရှိမှာပါ။ ဒါပေမယ့် သတင်းထုတ်ပြန်တာတော့မတွေ့သေးဘူး။

၂၀၁၅ အတွေ့အကြုံ

ဒီထက်ပိုအရေးကြီးတာက မဲရုံတိုးချဲ့တယ်ဆိုတာ အလှုဧည့်ခံသလို ဧည့်သည့်ကျတယ်ဟေ့၊ ခုံတွေ ထပ်ခင်းဆိုပြီး လုပ်လို့ရတာမဟုတ်ဘူး။ မဲရုံအရေအတွက်အပေါ်မူတည်ပြီး ကြိုလုပ်ရတဲ့ ကိစ္စ တွေ အများကြီးရှိတယ်။ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲ အတွေ့အကြုံရ ကြည့်မယ်ဆိုရင်

၁။ ဝေးလံခေါင်းဖျားဒေသ က မဲရုံတွေအတွက် မဲပုံး၊ ဆန္ဒပြုခန်း ၊ အိတ်၊ ချိတ်တောင့်၊ အမှန်ခြစ် တံဆိပ်တုံး၊ မဲရုံ အင်္က ျီ စတဲ့ မဲရုံးသုံးပစ္စည်းတွေ ကို ၃၀ သြဂုတ် ၂၀၁၅ မှာ စပို့ရတယ်။

၂။ မဲရုံမှူး၊ မဲရုံအဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ရပ်ကျေးကော်မရှင်အဖွဲ့ဝင်တွေကို သင်တန်းပေးတာ ၁၂ အောက်တို ဘာ ၂၀၁၅ မှာ စဆောင်ရွက်ရတယ်။ သင်တန်းနည်းပြလုပ်မယ့်သူတွေ၊ တိုင်းဒေသကြီး၊ ပြည်နယ် ၊ ခရိုင်အဆင့်တွေ အတွက်သင်တန်းတွေဆိုရင် ဒီထက်ပိုစောတယ်။ ၂၄ သြဂုတ် ၂၀၁၅ မှာ စတယ်။

၃။ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်အလိုက်ဆန္ဒမဲလက်မှတ်တွေကို ၆ စက်တင်ဘာ ၂၀၁၅ ကနေ ၂၇ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၅ ကြားမှာ အသုတ်လိုက်ထုတ်ပေးခဲ့တယ်။ တိုင်းဒေသကြီး၊ ပြည်နယ်တွေက အဲဒီမဲလက်မှတ်တွေကို မြို့နယ်ကော်မရှင်တွေကို ဆက်ပို့ရ တယ်။ မြို့နယ်ကော်မရှင်တွေက သက်မှတ်ရက်မှာ မဲရုံတွေကို ဆက်ပို့တယ်။

ဒ့ါကြောင့်၂၀၁၅ ခုနှစ်ရွေးကောက်ပွဲ ပြင်ဆင်မှုကို အခြေခံပြီးစဉ်းစားမယ်ဆိုရင် ၃၀ သြဂုတ် ၂၀၂၀ မတိုင် ခင်မှာ မဲရုံ အရေအတွက်ကို သတ်မှတ်ပြီးသားဖြစ်သင့်တယ်ဆိုတာတွေ့နိုင်ပါတယ်။

တောင်ကိုရီးယားနဲ့ စင်္ကာပူ

ကိုဗစ် ၁၉ ဖြစ်ပွားနေပေမယ့် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပခဲ့တဲ့ အာရှတိုက်က နိုင်ငံနှစ်ခုကတော့ တောင် ကိုရီးယားနဲ့ စင်္ကာပူဖြစ်ပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားက မဲပေးခွင့်ရှိသူ ၄၃ သန်းကျော်ရှိတယ်။ ၂၉ သန်းကျော်မဲလာပေးတယ်။ စင်္ကာပူက မဲပေးခွင့်ရှိသူ ၂.၆ သန်းကျော်ရှိတယ်။ မဲပေးသူ ၂.၅သန်း ကျော်ရှိတယ်။

အဲဒီနှစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ကိုဗစ် ၁၉ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေအောက်ကနေ မဲဆန္ဒရှင်တွေ မဲ ပေးနိုင်အောင် နည်းပညာအကူအညီသုံးပြီးဆောင်ရွက်ပေးခဲ့တယ်။ အရေးကြီးတဲ့လုပ်ဆောင် ချက်တွေကတော့

၁။ မဲရုံ အရေအတွက်ကို တိုးလိုက်တယ်။

၂။ မဲရုံတွင်းမှာ လူတစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ခြောက်ပေကွာနေထိုင်မဲပေးနိုင်အောင် စီစဉ်ပေးတယ်။ မဲရုံတွေ ပိုကျယ်လာတယ်။

၃။ မဲရုံလုပ်ငန်းများကို မိုဘိုင်းအပလီကေးရှင်းများကနေ ကြည့်နိုင်၊စိစစ်နိုင်အောင် ဆောင်ရွက်ပေး တယ်။

၄။ မဲရုံမှုာ လူတွေစုပြုံနေတာမျိုးမဖြစ်စေဖို့အတွက် မဲဆန္ဒရှင်တစ်ဦးချင်းအတွက်မဲပေးရမည့်အချိန် ကို မိုဘိုင်းအပလီကေးရှင်းကတဆင့် အကြောင်း ကြားတယ်။

ဒီလိုစီစဉ်တာတောင် စင်္ကာပူက မဲရုံတစ်ချို့မှာ မဲပေးလို့မပြီးတဲ့အတွက် ည ဆယ်နာရီအထိ မဲရုံဖွင့် ထားပေးခဲ့ရတယ်။ ဒါတောင် အဲဒီနိုင်ငံတွေမှာ လွှတ်တော်တစ်ရပ် (သို့) နှစ်ရပ်အတွက်ပဲ မဲပေး ရတာ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြည်သူ့လွှတ်တော်၊ အမျိုးသားလွှတ်တော်၊ တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ် လွှတ်တော်အပြင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု ကိုယ်စားလှယ်အတွက်ပါ မဲပေးရတယ်၊ ဆန္ဒမဲလက်မှတ် ထုတ်ပေးဖို့ မဲစာရင်း မှာ ပါ/မပါ စစ်တာ ကအစ လုပ်ငန်းအားလုံးက လူကိုယ်တိုင် လုပ်ရတယ်။ ဒါ့ကြောင့် အဲဒီနိုင်ငံတွေထက် အလုပ်ပိုများမယ်၊ အချိန်ပိုကြာမယ်ဆိုတာ ငြင်းလို့မရဘူး။

မြန်မာ

ပြည်သူ့လွှတ်တော်ရွေးကောက်ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေ ပုဒ်မ ၃၆ အရ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် က ရပ်ကွက်နဲ့ ကျေးရွာ အုပ်စု အလိုက် ထားရှိရမယ့် မဲရုံအရေအတွက်ကို မဲပေးခွင့်ရှိသူနဲ့ ဒေသ အခြေအနေပေါ်မူတည်ပြီး သတ် မှတ်လို့ရတယ်။ ပုံသေမဟုတ်ဘူး။ ဒါ့ကြောင့် ကိုဗစ် ၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်းစဉ်တွေကြောင့် မဲပေးသူတွေရဲ့အခွင့်အရေးမဆုံးရှုံးရ အောင် ကော်မရှင်က မဲရုံအရေအတွက်ကို တိုးချဲ့ပေးလို့ရတယ်။ ( အမျိုးသားလွှတ်တော်၊ တိုင်းဒေသ/ ပြည်နယ်လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေတွေမှာလည်း ဒီအတိုင်းပဲပြဋ္ဌာန်းထားတယ်။ )

ဒါ့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေအရအကြံပြုရရင်တော့

၁။ မဲရုံအရေအတွက် တိုးနိုင်ဖို့အတွက် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေ အကြား ဆွေးနွေးသင့်တယ်။

၂။ အဲဒီလို ဆွေးနွေးတဲ့နေရာမှာ မဲစာရင်းအတည်ဖြစ်တဲ့အထိ စောင့်မနေသင့်ဘူး။ ၂၀၁၅ ခုနှစ် မဲစာရင်းကို အခြေခံစဉ်းစားသင့်တယ်။

၃။ မဲရုံရှေ့မှာ လူတွေစုပြုံနေတာမျိုးမဖြစ်စေဖို့အတွက် မဲစာရင်း အမှတ်စဉ်အပေါ်မူတည်ပြီး အမှတ်စဉ် ဘယ်လောက်ကနေ ဘယ်လောက်အထိ ဘယ်အချိန်မဲလာပေးပါ ဆိုတာမျိုးကို မဲရုံ အလိုက်ကြိုတင်ကြေညာတာမျိုးလုပ်သင့်တယ်။

၄။ မဲရုံပိတ်ချိန်ကို ညနေ လေးနာရီအစား ခြောက်နာရီအထိ တိုးပေးသင့်တယ်။ မူလသတ်မှတ် ချိန်မှာ အကြောင်းကြောင်းကြောင့် မဲလာမပေးနိုင်သူတွေကို ညနေ လေးနာရီနောက်ပိုင်းမှာ မဲပေး နိုင်ဖို့ စီစဉ်ပေးသင့်တယ်။

မဲရုံအရေအတွက်ကို တိုးမပေးဘူး၊ မဲပေးမယ့် အစီအစဉ်ကို စနစ်တကျစီစဉ်မထားဘူးဆို ရင် မဲပေးတဲ့နေ့မှာ ပါတီတစ်ခုက သူ့ထောက်ခံသူတွေ နဲ့ ထိပ်က ပိတ် တန်းစီထားပြီး ကျန်တဲ့ မဲဆန္ဒ ရှင်တွေ မဲပေးခွင့်မရအောင်၊ ဒါမှမဟုတ် စိတ်မရှည်ဘဲ လှည့်ပြန်သွားအောင် လုပ်တာမျိုးတွေ ပေါ် လာနိုင်တယ်။

၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲရုံအရေအတွက်နဲ့ ဆန္ဒမဲပေးရတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်များ တိကျမြန်ဆန်မှုဟာ လည်း လွတ်လပ်ပြီး တရားမ ျှတတဲ့ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်/မဖြစ်တိုင်းတာတဲ့ စံတစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ပါ တယ်။