ပုဂံ အလှ နဲ့ ဘ၀ (၁၇)

ကျူးကျော်သူများ

ရွှေစည်းခုံဘုရား အနားမှာ ကျန်စစ်သားဥမင်ရှိတယ်။ အုတ်နဲ့ဆောက်ထားတဲ့ ဥမင်ပုံသဏ္ဍန် လိုဏ် ဂူ ကျောင်း ပါ။ ကျန်စစ်သားဥမင်လို့ခေါ်ပေမယ့် အနော်ရထာမင်းလက်ထက်ထဲက ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ကျန်စစ်သားဥမင်ရဲ့ထူးခြားချက်ကတော့ ပုဂံကို ရောက်လာခဲ့တဲ့ မွန်ဂို စစ်သားတွေရဲ့ ပုံတွေကို နံရံဆေးရေးပန်းချီတွေမှာထည့်ဆွဲထားတာဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီမွန်ဂိုစစ်သည် တွေဟာ နရသီဟပတေ့မင်း (တရုတ်ပြေးမင်း) လက်ထက် ပုဂံကို ကျူးကျော်ခဲ့တဲ့သူတွေဖြစ်တယ်။ ကျွန်တော်ရောက်သွားချိန်မှာတော့ ကိုဗစ်ကန့်သတ်ချက်ကြောင့် ဂူဘုရားတွေထဲ ဝင်ခွင့်ပိတ်ထား တဲ့အတွက် မွန်ဂိုစစ်သည်တွေရဲ့ပုံကို မမြင်ခဲ့ရဘူး။

ပုဂံရောက်နေချိန်မှာ၁၃ ရာစုက ကျူးကျော်ခဲ့သူ မွန်ဂိုစစ်သည်တွေရဲ့ ပုံတွေကို မတွေ့ခဲ့ပေမယ့် ၂၁ ရာစု ကျူးကျော်သူတွေကိုတော့ တွေ့ခဲ့ရတယ်။

ရွှေစည်းခုံဘုရားတောင်ဘက်စောင်းတန်းကနေ အလိုတော်ပြည့် ဘုန်းကြီးကျောင်းဘေးက လမ်းအ တိုင်း အနော်ရထာလမ်းဘက်ထွက်ရင် ဘယ်ဘက်မှာ ကွက်လပ်ကြီးရှိတယ်။ အရင်ကတော့ အဲဒီ ကွက်လပ်ကနေမီးပုံးပျံတွေစထွက်တာပေါ့။အခုတော့ကိုဗစ်ကြောင့်ရပ်ထားရတယ်။ အဲဒီကွက်လပ် ကြီးက ရွှေစည်း ခုံဘုရားဝတ္တကမြေဖြစ်ပါတယ်။

ဒီတစ်ခေါက်ရောက်သွားတော့ ဘုရားဝတ္တက မြေဆိုတဲ့ ဆိုင်းဘုတ်က ချုံကြားထဲမှာ၊ အဲဒီမြေကွက် ထဲမှာ အကွက်ရိုက်ထားတဲ့မြေကွက်တွေတွေ့ရတယ်။ မြေကွက်ကြီးတစ်ခုလုံးတော့ မကုန်သေး ဘူး၊ကုလားအုပ်ခေါင်းဝင်သလိုသုံးလေးကွက်ချပေးထားတာတွေ့ရတယ်။ နောင်ဆိုရင်တော့ ဒီ ကွက်လပ်ကြီးတစ်ခုလုံးကုန်သွားနိုင်တယ်။ လူသွားလူလာနည်းတဲ့နေရာဆိုရင်လည်း ထားပါ တော့ ၊ အနော်ရထာလမ်းလို လမ်းမကြီးပေါ်မှာ ဒေသအာဏာပိုင်တွေမသိဘဲနဲ့ ခြံဝင်းခတ်ဖို့ ဆို တာ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ဆိုင်းဘုတ်တောင် ချုံထဲရောက် နေပြီဆိုတော့ ရွှေစည်းခုံ ဂေါပကအဖွဲ့လည်း မနိုင်၍ သည်းခံခြင်းသည်လည်းကောင်း လုပ်နေရပြီ ထင်တယ်။

အဲဒီနေရာကနေ အနော်ရထာလမ်းအတိုင်းညာဘက်ကို ချိုးလိုက်ရင် ဂူပြောက်ကြီးဘုရားကို သွား တဲ့လမ်းခွဲလေးရှိတယ်။ဘုရားအဝင်လမ်းနဲ့မျက်နှာချင်းဆိုင်ကျန်စစ်သားဂူကျောင်းထဲမှာ လုံခြုံ ရေး တာဝန်နဲ့ တစ်လနီးပါး နေခဲ့ချိန်က ညနေတိုင်းလိုလို ဂူပြောက်ကြီးဘုရားဘက်ကို လမ်းလေ ျှ ာက် ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအချိန်က ဘုရားပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဘာမှ မရှိဘူး။ အခုတော့ လမ်းခွဲအဝမှာ Royal House Resort ဆိုတဲ့ ဆိုင်း ဘုတ်တွေ့တယ်။ ဟိုတယ်က ဆောက်လုပ်နေဆဲပဲ။ ဟိုတယ်ခြံစည်းနဲ့ ဂူပြောက်ကြီးခြံစည်းရိုးက ထိနေပြီ။ ဒီနေရာက အဆောက်အဦဆောက်လုပ်မရတဲ့ ရှေးဟောင်း ဇုန်ထဲမှာပါပေမယ့် ယာမြေ ကနေ သရက်ခြံ၊ သရက်ခြံကနေ စားသောက်ဆိုင်၊ စားသောက် ဆိုင် ကနေ ဟိုတယ်ဖြစ်လာတာလို့ ပြောတာပဲ။ ဂူပြောက်ကြီးဘုရား နားက ရှေးဟောင်းဇုန် အမှတ် အသား ငုတ်တိုင်လေးကတော့ ဟိုတယ် စီမံကိန်းဘက်ကို ငိုမဲ့မဲ့ နဲ့ လှမ်းကြည့်နေလေရဲ့။

ပုဂံကို ကုန်းပေါ်ကနေ ကျူးကျော်နေသူတွေရှိသလို ဧရာဝတီမြစ်ဘက်ကနေ ကျူးကျော်နေသူတွေ လည်းမြင်ခဲ့ရတယ်။ ဗူးဘုရားဆိပ်ကနေ ကျောက်ဂူဥမင်ကို သွားတဲ့အချိန်မှာ ကမ်းနားမှာ ရေမြုတ် နေတဲ့ခြံတိုင်အသစ်တွေတွေ့ရတယ်။ အဲဒါတွေက နောင်တစ်ဖြေးဖြေးနဲ့ မြေဖို့ယူပြီး စားသောက် ဆိုင်တွေဖြစ်လာတော့မယ်ထင်တယ်။ ကျောက်ဂူဥမင်မရောက်ခင် တောင်ကုန်းပေါ်မှာလည်း ကျူး ကျော်တဲတွေတွေ့တယ်။ အဲဒီတဲတွေဘေး တောင်ကုန်းစောင်းမှာ ရှေးဟောင်းဇုန် နယ်မြေ အမှတ်အသားကျောက်တိုင်တွေလည်းမြင်နေရတယ်။

တစ်နေရာမှာတော့ ဆောက်လက်စ ဟိုတယ်တစ်လုံးက ရေထဲမှာ ကွန်ကရစ်တိုင်တွေစိုက်ထား တာတွေ့တယ်။ စက်လှေသမားကတော့ မြေချဲ့ယူဖို့လုပ်နေတာလို့ပြောတယ်။ အမိုးအကာ မတင် ရသေးတဲ့အဆောက်အဦတစ်ခုကို လက်ညှိုးထိုးပြပြီး အဲဒါလည်း ကျူးပဲ။ အခုတော့လက်လွှဲရောင်း သွားပြီလို့ဆိုတယ်။ ရွှေစည်းခုံဘုရားဘက် ကမ်းနားမှာလည်း ပြင်သစ်မခြံ လို့ခေါ်တဲ့မြေကွက် ကြီး ရှိတယ်၊ အဲဒီမြေကွက်ကို ဒေသခံက နာမည်ခံပြီး ပြင်သစ်နိုင်ငံသားဇနီးမောင်နှံက ဝယ်ထားတာလို့ ဆိုတယ်။

ပုဂံရောက်နေချိန်မှာဒေသခံတွေ အပြောအများဆုံးကိစ္စကတော့ ဧဒင်ဟိုတယ်စီမံကိန်း ပဲ။ ပြော သာ ပြောတာပါ၊ လိုက်ပြဖို့တော့ ဝန်လေးကြတယ်။ အဲဒီဟိုတယ်စီမံကိန်းက မင်္ဂလာစေတီ တောင်ဘက် ဧရာဝတီမြစ်ဘက်မှာရှိတယ်။ မြေတွေဝယ်ထားရာကနေ နောက်တော့ ဟိုတယ် စီမံ ကိန်းဖြစ်လာတယ်။၂၀၁၄ခုနှစ် အောက်တိုဘာလထဲမှာ ရှေးဟောင်းက တားမြစ်စာပို့လို့ ခဏရပ် သွားတယ်။၂၀၁၆ခုနှစ်ထဲရောက်တော့လုပ်ငန်းတွေပြန်စတယ်။ဒီစီမံကိန်းကို ဒေသခံတွေ ဝေဖန် နေတာက ရှေး ဟောင်း ဇုန်ထဲမှာဟိုတယ်ဆောက်တာအပြင် ဟိုတယ်ဝင်းထဲမှာ ရှေးဟောင်းဘုရား ၂၂ ဆူ ပါ နေလို့ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီဟိုတယ်ကလည်း ဟိုတယ်စီမံကိန်းဆိုပြီးချက်ခြင်းကြီးထလုပ်တာတော့မဟုတ်ဘူး။ ဒီဒေသမှာ လုပ်ငန်းရှင်တွေလုပ်လေ့ရှိတဲ့နည်းလမ်းက ယာမြေတွေကို ဖြေးဖြေးချင်းဝယ်၊ အခြေ အနေပေးတဲ့ အချိန်ရောက်တော့ဟိုတယ်ထဆောက်တာလို့ဆိုတယ်။ နဝတခေတ်ကတော့ဒေသအာဏာပိုင် တွေ၊ ထောက်လှမ်း ရေးတွေနဲ့ပေါင်းပြီးပလပ်မြေတွေကိုအမည်ဖောက်ယူလိုက်တာလည်း ရှိတယ် လို့ ပြောကြတယ်။

ဟိုတယ်ဝင်းထဲမှာ ဘုရားတွေရောက်နေတာအေဒင်ဟိုတယ်စီမံကိန်းတစ်ခုတည်းတော့မဟုတ်ဘူး။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၄ ရက်နေ့ ပုဂံယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ပတ်သက် ပြီး ရှေးဟောင်းသုတေသနရဲ့တင်ပြချက်မှာဟိုတယ်ဝင်းတွေထဲမှာရှိတဲ့ရှေးဟောင်းဘုရားစာရင်းကို အခု လိုဖော်ပြထားတာတွေ့ရတယ် –
၁။ ဧဒင် ဟိုတယ်စီမံကိန်း ၂၂ ဆူ။
၂။ ပုဂံ ဟိုတယ် ၄ ဆူ။
၃။ ဧရာ ဟိုတယ် ၃ ဆူ။
၄။ ပုဂံသံတဲဟိုတယ် ၂ ဆူ။
၅။ သီရိပစ္စယာဟိုတယ် ဘုရား ၁၀ ဆူ၊ အုတ်ကုန်း ၄ ခု။
၆။ သဇင် ဟိုတယ် ၁ ဆူ။
၇။ Royal House Restaurant ( အခုတော့ Royal House Resort) အုတ်ကျောင်း ၁ ခု။

ပုဂံကို ကျူးကျော်နေသူတွေထဲမှာ ဟိုတယ်လုပ်ငန်းတွေသာမကဘူး။ ကျူးကျော်အိမ်တွေ၊ ဘုရား တွေ ပတ်ဝန်းကျင်က ဆိုင်ခန်းတွေ၊ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲတိုးချဲ့ဆောက်နေတဲ့ သာသနာရေးဆိုင်ရာ အဆောက်အဦတွေလည်းပါတယ်။ ကျူးကျော်အိမ်တွေနဲ့ပတ်သက်ရင်တော့ ပခုက္ကူသွားတဲ့ လမ်း ဘက်မှာ ရပ်ကွက်သစ်တွေဖော်ထုတ်ပေးသင့်တယ်လို့ အကြံပြုထားတဲ့အကြောင်း ကြားခဲ့ရတယ်။ ဆိုင်ခန်းတွေကိစ္စကတော့ ဂေါပကတွေက သေသေချာချာ စည်းကမ်းသတ်မှတ်ဆောင်ရွက်သင့် တယ်လို့ထင်ပါတယ်။ စာထဲမှာတော့ ဈေးရောင်းဖို့သက်သက်၊ လူနေထိုင်ခွင့်မရှိဘူးတဲ့။ မြေပြင် မှာတော့ အခိုင်အမာအဆောက်အဦတွေဖြစ်နေပြီ။

ပုဂံ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဒေသကို ကမ္ဘာအမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဒေသအဖြစ် ကြိုးပမ်းမှုကို ၁၉ ၉ ၆ ခုနှစ်မှာ စလုပ်တယ်။ အဲဒီအချိန်က ယူနက်စကိုက ပုဂံမှာ စနစ်ကျတဲ့စီမံခန့်ခွဲမှုမရှိဘူး ဆိုပြီး ပယ်ချ ခဲ့တယ်။ ဒီလိုပယ်ချခံရတာဟာ အဲဒီအချိန်က ရှေးဟောင်းဘုရားတွေကို အလှုရှင်တွေနဲ့ ပြင်နေ တာကို ယူနက်စကိုက လက်မခံနိုင်တာကြောင့်လို့ဆိုတယ်။

အဲဒီအချိန်မှာပဲ ပုဂံမြို့ဟောင်း ဘုရားတွေကြားမှာရောက်နေတဲ့ လူနေအိမ်တွေကို ရွှေ့ပြီး ပုဂံ မြို့သစ်မှာ နေရာချပေးခဲ့တယ်။ စုစုပေါင်းရပ်ကွက် ဆယ်ခု၊ အိမ်ခြေ နှစ်ထောင်နီးပါးလောက်ရွှေ့ ပြောင်းပေးခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။ အဲဒီလို ရှင်းလင်းလိုက်တဲ့အတွက် အနာဂတ်ခရီးသွား လုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနဲ့ ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် အများကြီးအထောက် အကူ ဖြစ်ခဲ့တာအမှန်ပဲ။

ဒါပေမယ့်တစ်ဖက်မှာလည်းအဲဒီလိုဖယ်ပေးလိုက်ရတဲ့ ရှေးဟောင်းဇုန်ထဲကနေရာ တွေ မှာဟိုတယ်တွေပေါ်လာတာကလည်း ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ပတ်သက် ပြီး အခက်အခဲ တွေဖြစ်စေတယ်။ နေရာရွှေ့ပေးလိုက်ရတဲ့ဒေသခံတွေက အဲဒီအခြေအနေကို လုံး၀ မကျေနပ်ဘူး။

၁၉ ၉ ၈ ခုနှစ်မှာ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဒေသများကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေးဥပဒေ ( ၁၉ ၉ ၈) ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တယ်။ အဲဒီဥပဒေအရဆိုရင် ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်နယ်မြေတွေထဲမှာ ဟို တယ်တွေ ၊ အဆောက်အဦတွေဆောက်ချင်တိုင်းဆောက်လို့မရတော့ဘူး။ အဆောက်အအုံတွေ ဆောက်မယ် ဆိုရင် စိစစ်ရမယ့်အချက်တွေပါလာတယ်။ ခွင့်ပြုမှဆောက်ရမယ်။ ဥပဒေကို ချိုး ဖောက်ရင် ထောင်ဒဏ်ငါးနှစ်အထိ ချမှတ်နိုင်တယ်။ တရားမဝင်ဆောက်ထားတဲ့အဆောက် အအုံကို ဖျက်ခိုင်းလို့မဖျက်ရင် တစ်နေ့ကို ဒဏ်ငွေတစ်သောင်းကနေ တစ်သိန်းအထိ ချမှတ်နိုင် တယ်။

ဒါပေမယ့် သိတဲ့အတိုင်းပဲ။ ဒီဥပဒေကို အကောင်အထည်ဖော်ရမှာက ရှေးဟောင်းသုတေသန၊ ရှေး ဟောင်းသုတေသနဆိုတာက ဘယ်သူဋ္ဌေးကို မှ မနိုင်ဘူး၊ ဘယ်ဌာနကို မှ ပြောလို့မရဘူး။ တစ်ခြားမကြည့်နဲ့ နန်းမြင့်မေ ျှာ်စင်က အကောင်းဆုံးသက်သေပဲ။ ရှေးဟောင်းသုတေသန အမြင် နဲ့ဆိုရင် အဲဒီနေရာမှာ ဂေါက်ကွင်း၊ ဟိုတယ်နဲ့ ပုဂံရှေးဟောင်းလွင်ပြင်မြင်ကွင်းကို ဖျက်ဆီးနေတဲ့ မေ ျှာ်စင်ပေါ်လာစရာအကြောင်းမရှိဘူး။

အခုတော့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဒေသများကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေးဥပဒေ(၁၉၉၈)ကို ယဉ် ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဒေသများကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေးဥပဒေ (၂၀၁၉ ) နဲ့အစားထိုးလိုက်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ဥပဒေက ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဖို့ လေ ျှာက်ထားတာနဲ့ အညီ ရေးဆွဲ ထား တာဖြစ်လို့ ပိုပြည့်စုံတယ်။ပုဒ်မ၁၁၊၁၂နဲ့၃၁ကနေ၃၆ အထိမှာ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်အ ခင်းအကျင်း ကို အနှောင့် အယှက်ဖြစ်စေတဲ့အဆောက်အအုံတွေဆောက်လုပ်တာကို တားဆီးဖို့၊ ကျူးကျော် ထားတာတွေ ကို ဖျက်သိမ်းဖို့ လုပ်ပိုင်ခွင့် တွေပေးထားပါတယ်။ ဖျက်ခိုင်းတာ၊ ပြင်ခိုင်းတာ ကို မလိုက်နာ ရင် တစ်နေ့ တစ်သိန်း ဒဏ်ငွေချမှတ်ဖို့သတ်မှတ်ထားတယ်။

ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံက ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဖို့အတွက် လေ ျှာက်ထားချိန်မှာ ပုဂံ မှာ ရှိတဲ့ ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်တွေကို ဘယ်လိုထိန်းသိမ်းမလဲ၊ ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တွေကို မထိခိုက်စေဘဲနဲ့ ဒေသခံတွေရဲ့ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးအဆင့်အတန်းကို ဘယ် လို မြှင့်တင်မလဲဆိုတာတွေကို ဖော်ပြထားတဲ့ ပုဂံဒေသ စီမံခန့်ခွဲရေးအစီအစဉ် ( The Integrated Management Framework (Management Plan)ကို တင်ပြခဲ့ရတယ်။

အဲဒီအစီအစဉ်မှာ ရှေးဟောင်းအဆောက်အဦတွေ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ခြံဝင်း တွေထဲမှာ မရှိရဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပါတယ်။ပုဂံဒေသခံတွေရဲ့ ရိုးရာစီးပွားရေးလုပ်ငန်း တွေ၊ စိုက်ပျိုး ရေးလုပ်ငန်းတွေကို ဘယ် လို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ပေးမယ်ဆိုတာပါတယ်။ ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံတွေနားမှာ ခေတ် မီ လုပ်ငန်းတွေမလုပ်ရဘူးဆိုတာပါတယ်။ ပုဂံဒေသကို စီမံခန့်ခွဲတဲ့အခါ ဒေသခံတွေလည်း ပါဝင် ဆောင်ရွက်ရမယ်ဆိုတာပါတယ်။ အဓိကကတော့ ပုဂံဒေသကို ထိန်းသိမ်းတဲ့အခါမှာ ရှေးဟောင်း တန်ဖိုးနဲ့ ဒေသခံတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ဦးစားပေးပါ့မယ်ဆိုတာကို တိတိကျကျ ရေးထားတာပဲ။

ဒီအစီအစဉ်က မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ပုဂံကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ရင် ဒီတိုင်း ထိန်းသိမ်းပါ့မယ်လို့ ကမ္ဘာကို ကတိပေးထားတာပဲ။ ဒ့ါကြောင့် ဒီအစီအစဉ်ကို အကောင်အထည် မဖော်လို့မရဘူး။ ၂၀၂၀ ဇွန် ၁၃ ရက်နေ့ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး သူရဦးအောင်ကို ပုဂံရောက်ချိန်မှာ ပုဂံဒေသကာကွယ် ထိန်းသိမ်း ရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်ကော်မတီ (WHC) က အကြံပြုချက်(၁၈)ချက်ကို ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် ပြန်လည်တင်ပြနိုင်ဖို့ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အကြောင်းနဲ့ပုဂံမြို့သစ်နဲ့သီရိပစ္စယာမှာ ခြံစည်းရိုးအုတ်နံရံ တံတိုင်းတည်ဆောက်တာ၊ လူသွား လမ်းခင်းတာ၊ အမွေ အနှစ် နေရာတွေကို ခြံစည်းရိုးခတ်တာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ယူနက်စကိုက လည်း အကြောင်းကြားထားကြောင်းပြောခဲ့တာကို တွေ့ရတယ်။

ဒါပေမယ့် စာမျက်နှာ ငါးရာကျော်တဲ့ အဲဒီစီမံချက်ကြီးက အင်္ဂလိပ်ဘာသာနဲ့ ရေး ထားတော့ ဒေသခံတွေကအနေနဲ့ ဟိုတယ်လုပ်ငန်းတွေက ဘာတွေလိုက်နာရမယ်၊ ဒေသခံတွေရဲ့ ရပိုင်ခွင့် တွေကဘာတွေဆိုတာမျိုးကို သိပုံမရဘူး။ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဒေသများ ကာကွယ် ထိန်းသိမ်း ရေးဥပဒေ (၂၀၁၉ ) နဲ့ အဲဒီစီမံချက်ဘာသာပြန်ကိုသာ ဒေသခံတွေကို ဖြန့်ဝေပေးထားရင် ပုဂံမှာ ထင်ရာလုပ်တဲ့ကိစ္စတွေ အတော် လျော့သွားမယ်လို့ထင်ပါတယ်။

(စီမံချက်ကိုယူနက်စကို ဝက်ဘ်ဆိုက် https://whc.unesco.org/en/list/1588/documents/ မှာယူလို့ရပါတယ်။၂၀၁၉ခုနှစ်ဥပဒေကို https://www.mlis.gov.mm မှာ ယူလို့ရပါတယ် )

ခရီးသွားတစ်ယောက်အနေနဲ့ မြင်ရတာတောင် ခေတ်တွေဘယ်လောက်ပြောင်းပြောင်း ဘာဂီမောင်းတဲ့သူနဲ့ဘာဂီစီးတဲ့သူ သာပြောင်းသွားမယ်၊ ကျူးကျော်သူတွေကတော့ ပျောက်မသွား ဘူးဆိုတာကို မြင်ခဲ့ရတယ်။ ပညာရှင်တွေ၊ ဒေသခံတွေကတော့ ပိုသိမှာပါ။

ပုဂံကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်အဖြစ်သတ်မှတ်တဲ့အကျိုးကို ပုဂံသူ၊ ပုဂံသားတွေအပြည့်အဝခံစားဖို့ ဆိုရင် ကျူးတွေကို ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဒေသများ ကာကွယ် ထိန်းသိမ်း ရေးဥပဒေ (၂၀၁၉ ) နဲ့ ပုဂံဒေသ စီမံခန့်ခွဲရေးအစီအစဉ်ဆိုတဲ့ ဓားနှစ်လက်နဲ့ ပုဂံသားတွေ တိုက်ပွဲဝင်မှရမှာပဲ။ ရှေး/သု ကိုပဲ အား ကိုးနေလို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။