အင်းလေး ရှေ့ရေး
အင်းလေးကန်ဟာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ပေ ၂၀၀၀ ကျော်မှာရှိတဲ့ ကုန်းမြင့်ဒေသ ရေချိုကန်ကြီး ဖြစ်ပါ တယ်။ အင်းလေးကန်ဟာ သဘာဝရေချိုကန်သက်သက်မဟုတ်ဘူး။ ကန်ထဲမှာ လူသားတွေနဲ့ သားငှက်တိရိစ္ဆာန် ပေါင်းစုံ အတူတကွ နေထိုင်ရှင်သန်နေတဲ့နေရာဖြစ်တယ်။ အင်းလေးကန်ထဲမှာ ကျေးရွာအုပ်စု ၃၄ အုပ်စု၊ ရွာပေါင်း ၄၃၄ ရွာ၊ လူဦးရေ တစ်သိန်းရှစ်သောင်းကျော် ရှိသလို ငှက်မျိုးစိတ် ၂၆၇ မျိုး၊ ငါးမျိုးစိတ် ၄၃ မျိုး ရဲ့ နေရင်းဒေသလည်း ဖြစ်တယ်။ ဒါ့အပြင် ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဘယ်နေရာမှာမှ မတွေ့နိုင်ဘဲ အင်းလေးဒေသမှာပဲ တွေ့နိုင်တဲ့ ခရုမျိုးစိတ် ၂၀ နဲ့ ငါးမျိုးစိတ် ၉ မျိုးလည်းရှိတယ်။ ဆောင်းရာသီဆိုရင် အင်းလေးကို ဆောင်းခိုငှက် နှစ်သောင်းကျော်လောက်လာတယ်။
ဒီလိုထူးခြားတဲ့ အခြေအနေတွေရှိတဲ့အတွက် ၁၉၈၅ ခုနှစ် မှာ ၆၄၂ စတုရန်းကီလိုမီတာကျယ်တဲ့ အင်းလေးကန် ဘေးမဲ့တောကိုတည်ထောင်ခဲ့တယ်၊ ဒါ့အပြင် ဘေးမဲ့တောနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ မြောက်ဘက် ၁၀.၃၆ ကီလိုမီတာ ကိုလည်း ငှက်ထိန်းသိမ်း ရေး နယ်မြေ အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ကလည်း ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှာ အာဆီယံ အမွေအနှစ်ဥယျာဥ် အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၅ ဇွန်လ ၉ ရက်နေ့မှာ ယူနက်စကို က အင်းလေး ကန်ဒေသကို လူသားနှင့် ဇီဝ အဝန်းနယ်မြေ( Man and Biosphere Reserve- MAB) အစီအစဥ်အရ ဇီဝအဝန်း နယ်မြေ တစ်ခု အဖြစ်သတ်မှတ်ပေးခဲ့တယ်။ ဒါ့အပြင် ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ ရမ်ဆာရေဝပ်ဒေသအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ ပြီး ၂၀၂၀ ပြည့် နှစ်မှာတော့ အရှေ့အာရှ-ဩစတေးလျ ငှက်များပျံသန်းရာလမ်းကြောင်းမှာရှိတဲ့အတွက် အရေး ကြီး ငှက်နယ် မြေ IBA အဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။
အင်းလေးကန်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးကို အလေးပေးတဲ့ သတ်မှတ်ချက်အမျိုးမျိုးရှိနေပေမဲ့လည်း လက်တွေ့ဘဝမှာတော့ အင်းလေးကန်ရဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဟာ ပိုကောင်းမလာဘဲ ပိုပြီး ဆိုးဝါးလာနေပါ တယ်။ အင်းလေးကန်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အစီရင်ခံစာတွေမှာ ဖော်ြပခဲ့တဲ့ စိန်ခေါ်မှု တွေကို ပြန်ချုပ်လိုက်ရင် ဟိုတယ်များရဲ့ မြေယာအသုံးချမှုနဲ့ ရေဆိုးစွန့်ပစ်မှု၊ အင်းအတွင်းကျေးရွာများရဲ့ မိလ္လာ စွန့်ပစ်မှု၊ အင်းအတွင်းရှိ အိမ်တွင်းစက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများရဲ့ ဓာတုပစ္စည်းများ စွန့်ပစ်မှု၊ စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်း များမှာ ပိုးသတ်ဆေးနဲ့ ဓာတ်မြေဩဇာ အလွန်အကျွံသုံးစွဲမှု။ အင်းလေးရေဝေရေလဲ ဒေသအတွင်း တောပြုန်းပြီး အင်းအတွင်း နုန်းပို့ချမှုများပြားလာ မှုနဲ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာမှုများ ဖြစ်တာကို တွေ့ရပါတယ်။
အဲဒီထဲမှာ ထင်သာမြင်သာအရှိဆုံးကတော့ နုန်းပို့ချမှုများပြီး ကန်ဧရိယာကျဥ်းလာတာနဲ့ နွေရာသီဆိုရင် ကန်ရေ နည်းလာတဲ့ အခြေအနေပါပဲ။ အင်းလေးကန်ထဲကို စီးဝင်တဲ့ချောင်းက အင်း အရှေ့ဘက်မှာ ၁၇ ချောင်း၊ အနောက်ဘက်မှာ ၁၁ ချောင်းနဲ့ မြောက်ဘက်မှာ တစ်ချောင်း၊ စုစုပေါင်း ချောင်း ၂၉ ချောင်းရှိတယ်။ ရေဆင်း ဧရိယာ၁၄၂၂ စတုန်းရန်းမိုင်ရှိတယ်။ သဘာဝအရ အထူးသဖြင့် မိုးရာသီဆိုရင် အဲဒီချောင်းရေတွေနဲ့ အတူ နုန်းတွေ ကအင်းထဲကိုရောက်လာတာပါပဲ။ပတ်ဝန်းကျင်တောင်တန်းတွေပေါ်မှာ တောပြုန်းတာများလာတာနဲ့ အမျှ ကန်ထဲ ကို နုန်းပို့ချမှုကလည်း ပိုများလာတာပေါ့။
ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက် စော်ဘွားခေတ်ထဲက ဆောင်ရွက်ခဲ့တာပါ။ ညောင်ရွှေစော်ဘွားအဆက်ဆက် က အင်းလေးကန်အရှေ့ဘက်မှာ တစ်ဖက်ဆည်ကန် ကိုးကန်တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။ အဲဒီတစ်ဖက်ဆည်ကန်တွေ က စိုက်ပျိုးရေးအတွက်ရေပေးသလို အင်းထဲကို စီးဝင်မဲ့ ချောင်းတွေရဲ့ နုန်းစစ်ကန်တွေလည်းဖြစ်တယ်။ အင်း အနောက်ဘက်မှာတော့ မြေအနေအထားအရ တောင်တန်းနဲ့ ကန်ကြားမှာ မြေပြန့်ဧရိယာနည်းလို့ တစ်ဖက် ပိတ်ဆည်တွေတည်ဆောက်လို့မရတဲ့အတွက် တောင်စောင်းအမြင့်ပိုင်းမှာ သစ်တော၊ တောင်ခြေ မှာ ရွာ အလိုက် ထင်းတော ဝါးတော နဲ့ မြေပြန့်နေရာမှာ စိုက်ခင်းတွေထားပြီး နုန်းပို့ချမှုကို ထိန်းခဲ့တယ်။ နုန်းပို့ချမှုများတဲ့ သန်းတောင်ချောင်းမကြီးကို ရေပေးမြောင်းငါးခု ခွဲပြီး စိုက်ပျိုးရေး အတွက် အသုံးချခြင်းဖြင့် နုန်းပို့ချမှုနည်း အောင်လုပ်ပေးခဲ့တယ်။
အင်းလေးကန်ထဲမှာ သောင်တူးစက်နဲ့ ရေလမ်းကြောင်းတူးဖော်ဖို့အတွက်ကိုတော့ ၁၉၈၉ ခုနှစ်မှာ တိုင်းတာရေး စလုပ်ပြီး ၁၉၉၀ မှာလုပ်ငန်း စတင်ခဲ့တယ်။၁၉၉၂ ခုနှစ်မှာ ဆည်မြောင်းဦးစီးဌာန လက်ထောက်ညွှန်ကြား ရေးမှူး ရုံးကို ညောင်ရွှေမှာ ဖွင့်ခဲ့တယ်။ ၂၀၂၂ စာရင်းအရတော့ စီမံကိန်းလုပ်ငန်းတွေ စတင်ဆောင်ရွက်တဲ့အချိန်ကနေ လက်ရှိအချိန်အထိ နုန်းထိန်းတမံ ခြောက်ခု၊ နုန်းဖမ်းဆည်အသေး ၂၈၄ ခု တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး သဲနုန်းကျင်း ၃၅ ဒသမ ၅၆ သိန်း ဆယ်ယူခဲ့ပြီးဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတယ်။
ဒါ့အပြင် အင်းလေးကန်ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရေးစီမံချက်ကို ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်က စပြီး ငါးနှစ် စီမံကိန်းနဲ့ ဆောင် ရွက် ခဲ့တာလည်းရှိတယ်။အဲဒါကတော့ ရေလမ်းကြောင်းထိန်းသိမ်းရေးတင်မဟုတ်ဘဲ ဘက်စုံထိန်းသိမ်းရေးအတွက် ဆောင်ရွက်တာဖြစ်ပြီး ၂၀၁၂ က စပြီး UNDP နဲ့ နော်ဝေနိုင်ငံတို့က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်။ ဒုတိယ ငါးနှစ် စီမံ ကိန်းက ၂၀၂၀ မှာ ပြီးတာဆိုတော့ အခုဆက်လုပ်နေလား၊ နိုင်ငံတကာက ပါဝင်နေသေးလာဆိုတာတော့ မသိဘူး။
နှစ်အဆက်ဆက် ထိန်းသိမ်းမှုတွေလုပ်ခဲ့ပေမဲ့ အင်းလေးကန်ကတော့ တဖြည်းဖြည်းကျုံ့လာနေတယ်။ ၁၉၃၄ ခုနှစ်က အင်းလေးကန်ဧရိယာက ၁၀၄ စတုရန်းမိုင်ရှိပေမဲ့ အခု ၆၃ စတုရန်းမိုင်ပဲရှိတော့တယ်။ အဲဒီထဲမှာ ကျွန်းမျောရိုင်း ဧရိယာ ၁၃ စတုရန်းမိုင်၊ ကျွန်းမျော စိုက်ခင်းဧရိယာ ၁၅ စတုရန်းမိုင်၊ လူနေထိုင်သည့် ဧရိယာ ၃ စတု ရန်းမိုင်၊ စိုက်ပျိုးမြေ ၈ စတုရန်းမိုင်ကို နှုတ်လိုက်ရင် အင်းရေပြင်ကျယ်ဧရိယာက ၂၄ စတုရန်းမိုင်ပဲ ကျန် တယ်။ နွေရာသီဆိုရင် ကန်ရေနည်းလာတဲ့အတွက် တချို့ရွာတွေမှာ ရေလမ်းက လူသွားလမ်းဖြစ်လာတယ်။ ဖောင်တော်ဦးဘုရားလှေဆိပ်တောင် ကုန်းပြင်ဖြစ်သွားတဲ့ နှစ်တွေရှိလာတယ်။
အင်းလေးကန်ထဲ နုန်းပို့ချတာကို ထိန်းသိမ်းဖို့ အကုန်အကျအနည်းဆုံးနဲ့ အထိရောက်ဆုံးကတော့ ရှေးယခင် ထဲ ကျင့်သုံးခဲ့တဲ့ သစ်ပင်တွေ၊ ကိုင်းတောတွေကို ထိန်းသိမ်းထားတဲ့နည်းလမ်းပါပဲ။ ဒါပေမဲ့လည်း သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် တာဝန်ရှိတဲ့ ဌာနတွေဟာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ဟန့် တားဖို့မလွယ်လှဘူး။
အထင်ရှားဆုံးသာဓက နှစ်ခုကတော့ ၂၀၁၁ မတ်လ မှာ အင်းအရှေ့ဘက် မိုင်းသောက် ကျေးရွာ အုပ်စုမှာ သဘာဝ နုန်းစစ်ကန်အဖြစ်တည်ရှိနေတဲ့ ကိုင်းတော ဧက ၉၀ ကိုဟိုတယ်စီမံကိန်းအတွက် သစ်တောမြေအဖြစ်က စွန့်လွှတ် လိုက်ပေးလိုက်တဲ့ ဖြစ်စဥ်နဲ့ ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွင်းမှာ အင်းအရှေ့ဘက်ခြမ်း ဟိုတယ်စီမံကိန်းအတွက် သစ်တောမြေ ၆၂၂ ဧက ( တချို့သတင်းတွေမှာ ၆၆၂ ဧက) ကို စွန့်လွှတ်ပေးလိုက်ရတဲ့ ဖြစ်စဥ်တွေပါပဲ။ အဲဒီ ကိစ္စ နှစ်ခုလုံးဟာ ဒေသခံတွေရဲ့ ကန့်ကွက်မှုတွေကြောင့် ရပ်ဆိုင်းနေပါတယ်။
ဒီဖြစ်စဥ်နှစ်ခုကဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကိုသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်ပျက်စီးမှုမရှိဘဲနဲ့ရနိုင်မလား၊ဒီနှစ်ခုကို ဟန်ချက် ညီ အောင် ဘယ်လိုလုပ် မလဲ။ ငွေကြေးနဲ့လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်ကို ဘယ်လိုသုံးမလဲ ဆိုတဲ့အချက်ကို မီးမောင်း ထိုးပြနေ တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအတွက် အဓိက လိုအပ်ချက်ကတော့ အင်းလေးကန်ရေရှည် တည်တံရေး စီမံ ခန့်ခွဲ မှုတွေမှာ ဒေသခံလူထုတွေပိုမိုပါဝင်ခွင့်ပေးဖို့ပါပဲ။ အဲဒီလို လုပ်ပိုင်ခွင့်ဆိုတာကလည်း ဥပဒေနဲ့ သတ်မှတ် ပေးမှ ခိုင်မာ မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် အင်းတိုင်းရင်းသားတွေက ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်ကနေ ဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်း ပေး နိုင်ဖို့ အတွက် ကြိုးစားခဲ့တာ အင်န်အယ်လ်ဒီအစိုးရလက်ထက် ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၉ ရက်နေ့မှာ ရှမ်းပြည် နယ်လွှတ်တော် က “အင်းလေးကန်ဒေသ ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရေးဥပဒေ” ကိုပြဋ္ဌာန်းနိုင်ခဲ့တယ်။
အဲဒီဥပဒေအရ ရှမ်းပြည်နယ်အစိုးရ သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီး က ဥက္ကဌ၊ အင်းတိုင်းရင်းသားနဲ့ ကယန်းတိုင်းရင်းသားရေးရာဝန်ကြီး တွေက ဒုဥက္ကဌ အဖြစ်ဆောင်ရွက်တဲ့ “ အင်းလေး ကန်ဒေသအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့”က အင်းလေးကန်ကို စီမံခန့်ခွဲမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအဖွဲ့ထဲမှာ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်နဲ့ ဌာနဆိုင်ရာတွေအပြင် ဒေသခံလူထု ကိုယ်စားလှယ်ငါးဦးနဲ့ ဒေသလူမှုရေးအသင်းအဖွဲ့များ ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်ငါးဦးလည်း ပါဝင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့က အင်းလေးကန်နဲ့သက်ဆိုင်တဲ့ လုပ်ငန်းများ ကို စီမံခန့်ခွဲခွင့်ရှိသလို အင်းလေးကန်ရဲ့ ရေနဲ့ သယံဇာတတွေကို အသုံးပြုတဲ့လုပ်ငန်းတွေကနေ ရလာတဲ့ ရန်ပုံ ငွေနဲ့ အင်းလေးကန်ဇုန်ဝင်ကြေးကို အင်းလေးကန်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် စီမံခန့်ခွဲသုံးစွဲခွင့်လည်း ရှိတယ်။
ဒေသခံတွေကတော့ အဲဒီအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ပေါ်လာတာကို ကြိုဆိုကြပေမဲ့ ကိုဗစ်၁၉ ကြောင့် အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ ပီပီ ပြင်ပြင်အကောင်အထည်ဖော်တာမမြင်လိုက်ရဘူး။ အခုအချိန်မှာတော့ အဲဒီအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ အကြောင်း ပြောသံ ဆိုသံ တောင် မကြားရတော့ဘူး။ လူတွေကတော့ အင်းလေးကန်စီမံခန့်ခွဲရေးဟာ သူတို့လက်ထဲ ရောက်မလာဘဲ ဟိုးတစ်ချိန်ကလို ဗဟိုဦးစီးစနစ်ဘက်ပြန်ရောက်သွားပြီလို့ခံစားနေရတယ်။
အင်းလေးကန်ကို ဘယ်သူတွေက ဘယ်လို ကယ်တင်မလဲဆိုတာကတော့ ရေရေရာရာမဖြစ်သေးပေမဲ့ နုန်း တွေ ကန်ထဲကို စီးဝင်နေတာက ရပ်မသွားဘူး၊ ပိုးသတ်ဆေးတွေ၊ ဓာတ်မြေဩဇာတွေကလည်း နေ့စဥ်ရေထဲကို စိမ့်ဝင်နေတယ်။လူတွေကလည်းရေဆိုးတွေ၊မိလ္လာတွေစွန့်ပစ်နေဆဲပဲ။ အင်းလေးကန်ရေကလည်း နေ့စဥ်နဲ့ အမျှ ပိုပို ညစ်ညမ်းလာနေတယ်။
ဒါပေမဲ့၁၉၉၄ ခုနှစ် မြန်မာ့အမျိုးသားပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာမူဝါဒမှာ “ နိုင်ငံ၏ ကြွယ်ဝချမ်းသာမှုသည် ထိုနိုင်ငံမှ ပြည်သူ ပြည်သားများ၊ ယဥ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်၊ ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် သဘာဝသယံဇာတများကို ဆိုလိုပါသည်။ မြန်မာ့ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာမူဝါဒ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ပြည်သူပြည်သားများ၏ လူနေမှုဘဝ တိုးတက်မြင့်မားရေး အတွက်ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများကို ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများနှင့် ညီညွတ်မျှတစွာ ပေါင်း စည်း ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်ဖြစ်သည်။” လို့ ဖော်ပြထားတာ ကို သတိရတဲ့သူ အတော်နည်းသွားပြီ။
Ye Htut's Blog 