သာမိုင်းခမ်း (၅)

သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွား မင်းမောင်ဖိုးကွယ်လွန်တော့ ပဒေသရာဇ်အစဉ်အလာအတိုင်းဆိုရင် သား အကြီးဆုံးက အရိုက်အရာကို ဆက်ခံရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အင်္ဂလိပ်အုပ်ချုပ်ရေးလက် အောက်မှာတော့ အဲဒီလို မဟုတ်တော့ဘူး။

၁၈၈၅ ခုနှစ် မန္တလေးနေပြည်တော်ကို သိမ်းပိုက်ပြီးတဲ့အချိန်မှာ အင်္ဂလိပ်တွေက အောက်မြန်မာ နိုင်ငံမှာ ကျင့်သုံးနေတဲ့ ဗြိတိသ ျှ အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်အတိုင်း အထက်မြန်မာနိုင်ငံကို တိုးချဲ့အုပ် ချုပ် ဖို့ဆောင်ရွက်ခဲ့ပေမယ့် ရှမ်းပြည်နယ်ကိုတော့ သီးခြားထားရှိအုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။ ဒါကလည်း ရှမ်းပြည် နယ်က မြန်မာ ဘုရင်အုပ်ချုပ်ရေးရဲ့ တိုက်ရိုက်လက်အောက်ခံအဖြစ်ထက် ပဏ္ဍာဆက် ( Tributary) အဖြစ်သာ နေခဲ့ရတဲ့အစဉ်အလာကို ထောက်ပြီး အင်္ဂလိပ်အရာရှိတွေရဲ့ ကြီးကြပ်မှုနဲ့ လက်ရှိ ကျင့်သုံးနေ တဲ့ အစဉ်အလာ ပဒေသရာဇ်စနစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ထားရှိဖို့ ဆုံးဖြတ် ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

အင်္ဂလိပ်တွေက ရှမ်းပြည်နယ်က စော်ဘွား၊ မြို့စား နဲ့ ငွေခွန်မှူးတွေကို ဆာနာဒ် ( Sanad) ခေါ် ခန့်အပ်လွှာပေးတဲ့စနစ်နဲ့ ထိန်းချုပ်ခဲ့တယ်။ ဆာနာဒ် ဆိုတာ ရိုးရာအလိုက်ဆက်ခံရရှိတဲ့ အခွင့် အရေး သို့ မဟုတ် ရာထူးကို အစိုးရက အသိအမှတ်ပြုတဲ့ခန့်အပ်လွှာကို ခေါ်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ စနစ်က အင်္ဂလိပ်တွေ အိန္ဒိယမှာကျင့်သုံးတဲ့စနစ်ကို ယူလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ဆာနာဒ်မှာပါတဲ့ စည်းကမ်းချက်တွေကိုလိုက်နာမှ စော်ဘွား၊ မြို့စား၊ ငွေခွန်မှူးတွေရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုက တရားဝင် ဖြစ် တယ်။ လိုက်နာမှုမရှိရင် ဆာနာဒ်ကို ရုပ်သိမ်းပြီး သင့်တော်တဲ့သူနဲ့ အစားထိုးခန့်အပ်တယ်။ စော်ဘွား၊ မြို့စား၊ ငွေခွန်မှူးတစ်ယောက် ကွယ်လွန်ရင် အင်္ဂလိပ်အစိုးရက သင့်တော်တဲ့ သူ ကို ဆာနာဒ်ပေးပြီးခန့်အပ်တယ်။ ဖခင်အရိုက်အရာကို သားဖြစ်သူက အလိုအလျောက် ဆက်ခံလို့ မရတော့ဘူး။

သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားမင်းမောင်ဖိုး ကွယ်လွန်တော့ စော်ဘွားအရိုက်အရာကို ဆက်ခံ ဖို့ သင့်တော် တဲ့ သခင်စောခန့် နဲ့ သခင်စောအောင် ဆိုတဲ့ သားနှစ်ယောက်ရှိတယ်။ ( မင်းမောင်ဖိုး ကွယ်လွန် တော့ မြို့စားအဆင့်ပါ။ ၁၉ ၄၆ ခုနှစ် စဝ်ထွန်းအေး လက်ထက်ရောက်မှ စော်ဘွားအဆင့်ရောက် တာပါ။ ဒါပေမဲ့ ဒေသခံများက မင်းမောင်ဖိုးကိုလည်း စော်ဘွားလို့ပဲ နှုတ်ကျိုးခေါ်နေတဲ့အတွက် စော်ဘွားလို့ပဲရေးတာပါ။ ) အင်္ဂလိပ် အစိုးရ ကတော့ သားနှစ်ယောက်ထက် မြေးဖြစ်သူ စဝ်ထွန်း အေး ( Sao Htun E) ကို ပိုသဘောကျ တယ်။ ဒေါ်အေးတီဘိုးဘွားတွေကတော့ စော်ဘွားကြီးမှာ သား တွေအများကြီးရှိတဲ့အတွက် တစ်ယောက်ကို ပေးလိုက်ရင် မကျေနပ်တဲ့သားတွေက ဆူပူ ထကြွ မှာ စိုးရိမ်လို့ မြေးကို စော်ဘွားခန့်တာလို့ ဆိုတယ်။ စဝ်ထွန်းအေးက ဘောနင်းမြို့စား နဲ့ သာမိုင်းခမ်း စော်ဘွားသမီး တို့ကနေ မွေးဖွားတာ ဖြစ် ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စော်ဘွားကြီး ကွယ်လွန် ချိန်မှာ စဝ်ထွန်း အေးက အရွယ်မရောက်သေးဘူး။ တောင်ကြီးမြို့မှာဖွင့်ထားတဲ့ ရှမ်းစော်ဘွားများ ကျောင်း မှာ ခေတ်ပညာသင်ကြားနေဆဲ ဖြစ် ပါတယ်။

ဒါ့ကြောင့် စဝ်ထွန်းအေးရဲ့ ဖခင်ဖြစ်သူ ဘောနင်းမြို့စား စောခွန်ထီးက သာမိုင်းခမ်းနယ်ကို ပူးတွဲ အုပ်ချုပ် ရတယ်။ ၁၉ ၂၆ ခုနှစ် မှာ ဘောနင်းမြို့စားကွယ်လွန်တော့ ပွေးလှစော်ဘွား စဝ်စံမြ က သာမိုင်းခမ်းနယ်ကို ပူးတွဲ အုပ်ချုပ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ပွေးလှစော်ဘွားက သာမိုင်းခမ်းမှာ မနေဘူး။ အောင်ပန်းမှာပဲရုံးထိုင်ပြီးအောင်ပန်းနဲ့ပွေးလှ တစ်လှည့်စီနေထိုင် အုပ်ချုပ်တယ်။ ပွေးလှစော်ဘွား စဝ်စံမြ ကလည်း ရှမ်းစော်ဘွားများကျောင်း ထွက်၊ ခေတ်ပညာ တတ် ဖြစ်တဲ့ အတွက် အုပ်ချုပ်ရေး အမြင် ကျယ်တယ်။ ဒါ့ကြောင့် အုပ်ချုပ်ရေးမှာ ဒေသခံတွေအပြင် မြေပြန့်က ပညာတတ်တွေ ကိုလည်းခေါ်ပြီးတာဝန်ပေးတယ်။သူ့လက်ထက်မှာအောင်ပန်းမြို့အုပ်အဖြစ်တာဝန်ယူခဲ့တဲ့ ဦးဂုဏ်မာန် ၊ အတွင်းဝန် ဦးခင်မောင်တို့က ထင်ရှားတဲ့ မြေပြန့်သား ဗမာတွေဖြစ်ပါတယ်။ ဦးဂုဏ် မာန်က မြင်းကွန်းမင်းသားကြီးရဲ့ သားတော်လို့ ဆိုပါတယ်။

ပွေးလှစော်ဘွားက အောင်ပန်းမှာပဲ ရုံးထိုင်တဲ့ အတွက် အောင်ပန်းက စီးပွားရေး ဗဟိုချက် အပြင် အုပ်ချုပ်ရေးဗဟိုချက်ပါဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ကွယ်လွန်သူ စော်ဘွားကြီး မင်းမောင်ဖိုးရဲ့ မဟာ ဒေဝီ ကလည်း အောင်ပန်းမြို့ကို ပြောင်းရွှေ့သွားတယ်။ မဟာဒေဝီ အောင်ပန်းကို ပြောင်း ရွှေ့သွားတဲ့ နှစ် နဲ့ပတ်သက်ပြီး အထောက်အထားရှာမတွေ့ဘူး။ ဒေါ်အေးတီ ပြောပြချက်အရ ကတော့ မဟာဒေဝီ ပြောင်းသွားတဲ့အချိန်မှာ အိမ်ထောင်စု တစ်ရာလောက်လိုက်သွားတယ်၊ သူ့ ဘိုး ဘွားတွေလည်း လိုက်သွားဖို့စီစဉ်ပေမယ့် စော်ဘွားကြီးရဲ့ ဥယျာဉ်ခြံမြေတွေကို စောင့်ရှောက် ဖို့ နဲ့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းအတွက် ဆွမ်းကွမ်းကိစ္စ စီစဉ်ပေးနိုင်ဖို့ ကျန်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။

အဲဒီလိုပြောင်းရွှေ့သွားပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ သာမိုင်းခမ်းမှာ အိမ်နည်းနည်းပဲ ကျန်တော့တယ်။ ဒေါ် အေးတီ အသက် ၁၅ နှစ် အရွယ် ( ၁၉ ၆၆ခုနှစ်လောက်) အထိ ရွာမှာ အိမ်လေးဆယ် လောက်ပဲ ရှိ တယ်။ နောင်မှာ ပတ်ဝန်းကျင်ကျေးရွာတွေက လူတွေ ပြောင်းရွှေ့လာတဲ့အတွက် အခုတော့ သာမိုင်း ခမ်း မှာ အိမ်ခြေ ( ၁၄၀ )၊ သာမိုင်းခမ်းနဲ့ ကပ်နေတဲ့ ကုန်းသာရွာမှာ အိမ်ခြေ ကိုးဆယ် ကျော် ရှိနေပြီ။

သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားရဲ့ မြေးဖြစ်သူ စဝ်ထွန်းအေး ကျောင်းပညာရေးပြီးတဲ့အချိန်မှာ စော်ဘွားအရိုက် အရာကို ဆက်ခံခွင့်မရသေးဘူး။ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက မြို့ပိုင်ရုံး၊ နယ်ပိုင်ရုံးတွေမှာ တွဲထားပြီး အုပ်ချုပ် ရေး၊ ဘဏ္ဍာရေး၊ တရားစီရင်ရေး ဘာသာရပ်တွေကို လက်တွေ့သင်ကြားပေးပြီးမှ စော်ဘွား အရိုက်အရာကို ဆက်ခံခွင့်ပေးခဲ့တယ်။စဝ်ထွန်းအေး က ၁၉ ၃၇ ခုနှစ် သြဂုတ်လမှာ သာမိုင်းခမ်း နယ်အုပ်ချုပ်ရေးကို တရားဝင်လက်ခံတဲ့အနေနဲ့ အောင်ပန်းကို နယ်ဝင်ပွဲလုပ်တယ်။ မြို့လူထုက စော်ဘွားအသစ်ကို အိုးစည်ဗုံမောင်းတွေနဲ့ ကြိုဆိုတယ်။ ပန်းစည်းဆက်တယ်။ စော်ဘွားသစ်က
သာမိုင်းခမ်းမှာ မနေတော့ဘူး။ အောင် ပန်းမှာ ဟော်ဆောက်တယ်။ တောင်ကြီးမှာ ဟော်ဆောက် တယ်။ အောင်ပန်း မှာရှိတဲ့ ကလောမြို့နယ် သမဝါယမ ရုံးက တစ်ချိန်က သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားဟော်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို နဲ့ အောင်ပန်းမြို့က စော်ဘွားရုံးစိုက်ရာမြို့ဖြစ်သွားပြီး သာမိုင်းခမ်းက ရွာအဆင့်ကို ရောက်သွားပါ တယ်။

သာမိုင်းခမ်းမြို့ကနေ သာမိုင်းခမ်းကျေးရွာအဖြစ်ကို ရောက်သွားရခြင်း ရဲ့ အဓိက အကြောင်းအရင်း ကကိုလိုနီခေတ်အုပ်ချုပ်ရေး၊ စီးပွားရေး အပြောင်းအလဲတွေဖြစ်ပေမယ့် ဒေါ်အေးတီရဲ့ ဘိုးဘွား တွေကတော့ရိုးရာယုံကြည်မှုတွေကို မလိုက် နာလို့ ဖြစ်တာလို့ ယုံကြည်ခဲ့ကြတယ်။

ဒေါ်အေးတီရဲ့ ဘိုးဘွားများအဆိုအရ သာမိုင်းခမ်းမြို့ နိမ့်ပါးသွားရခြင်းက အကြောင်းသုံးချက် ကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတယ်။ ပထမ အကြောင်းက သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားကို ထီးဒကာ ကြွယ် ( ဘုရားထီးဒကာ ဦးကြွယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ) က ဘုရားတည်ချင်တယ်ဆိုပြီး ခွင့်တောင်းတယ်။ ဦးကြွယ်က အဲဒီအချိန်မက ကုန်သည်၊ ငွေကြေးတတ်နိုင်တဲ့သူ။ စော်ဘွားကြီးက သူ့ကို အခု သာမိုင်းခမ်း အဝင်မှာ မြင် ရတဲ့ ရွှေဘုံသာမုနိစေတီကို တည်ခွင့်ပေးခဲ့တယ်။ နေရာအနေအထား အရ စေတီက မြို့ဦးစေတီလို ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြို့က တောင်ကုန်းပေါ်မှာ၊ ရွာဦးစေတီက တောင်စောင်းမှာ ရှိပြီး မြို့ထက် နိမ့် နေ တဲ့ အတွက် မြို့ကို ထိခိုက်တယ်တဲ့။

ဒုတိယအကြောင်းက သာမိုင်းခမ်းမြို့စည်ကားချိန်က ဘုန်းကြီးကျောင်းလေးကျောင်း ရှိတဲ့ အနက် နှစ်ကျောင်းက ကျောင်းထိုင်ဆရာတော်တွေ ရှေ့ဆင့် နောက်ဆင့် ပျံလွန်တော်မူတယ်။ အဲဒီအခါ မှာ စော်ဘွားမင်းမောင်ဖိုးက ဘုန်းကြီးပျံကို တစ်ပွဲတည်းပေါင်းလုပ်ဖို့ စီစဉ်တယ်။ ဆရာတော်တွေ နဲ့ လူကြီးသူမတွေက မလုပ်ကောင်းဘူးလို့ ပြောပေမယ့် စော်ဘွားက ဆက်လုပ်ခဲ့တယ်။ အဲဒါ ကြောင့် မြို့ကို ထိခိုက်တယ်တဲ့။

တတိယအကြောင်းကတော့ သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားရဲ့ သမီးတစ်ယောက်က ပင်မှီငွေခွန်မှူး သား နဲ့ အိမ်ထောင်ကျတယ်။ တစ်နှစ်မှာ သမီးနဲ့ သားမက်က သင်္ကြန်တွင်း ကန်တော့ဖို့ သာမိုင်းခမ်း ကို လာတယ်။ သာမိုင်းခမ်းရောက်တော့ သမီးဖြစ်သူက နာမကျန်းဖြစ်ပြီး ကွယ်လွန်တယ်။ ကွယ်လွန် ချိန်မှာ သမီးဖြစ်သူက ကိုယ်ဝန်အရင့်အမာနဲ့။ ဒေသထုံးစံအရ ချက်ခြင်း သင်္ဂြ ိုလ်ဖို့ ပြောကြ ပေ မယ့် စော်ဘွားကြီးက လက်မခံဘူး။ သူ့သိတ်ချစ်တဲ့သမီးဖြစ်တဲ့အတွက် ရက်ရှည်ထားပြီးမှ အခမ်း အနားနဲ့ သင်္ဂြ ိုလ်တယ်။ အဲဒါကြောင့်လည်း မြို့ကို ထိခိုက်တယ်တဲ့။

အကြောင်းကြောင်းကြောင့် သာမိုင်းခမ်းမြို့ရဲ့ အနေအထားကျဆင်းသွားပေမယ့် သာမိုင်းခမ်း နယ် နဲ့ သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွား ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍနဲ့ အရေး ပါမှုက လျော့မသွားပါဘူး။

ဆက်လက်ဖော်ပြပါ့မယ်