အလှပျက်တဲ့မြို့

၂၀၁၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ အတွင်းမှာ အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံရေး၊ သမိုင်း နဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေအကြောင်း ဆွေးနွေးတဲ့ခရီးစဉ်တစ်ခုမှာလိုက်ပါရင်း သီရိလင်္ကာ နိုင်ငံ က Nuwara Eliya ဆိုတဲ့တောင်ပေါ် အပန်းဖြေမြို့လေးကို ရောက်ခဲ့ပြီး အဲဒီ မြို့ လေး ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခြေအနေကို “အလှပျက်တဲ့မြို့” လို့ ဆောင်းပါးရေးခဲ့တယ်။

အဲဒီ ဆောင်းပါးအဆုံးသတ်မှာ ဒီမြို့လေးမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေမြင်တော့ ကလော၊ ပြင်ဦးလွင် နဲ့ မိုးကုတ် ကို သတိရတယ်လို့ရေးခဲ့တယ်။

ကလောမြို့က သစ်တောကြိုးဝိုင်းထဲ ကျူးကျော် နေသူတွေအကြောင်းကို “ ကျူး ကလော၊ ကလောကျူး” ဆိုပြီး ရေးတော့ သီရိလင်္ကာက အလှပျက်နေတဲ့ မြို့လေးကို သတိရမိတယ်။
ဒါ့ကြောင့် အဲဒီဆောင်းပါး မဖတ်လိုက်ရသူများ ဖတ်နိုင်အောင် ပြန်မ ျှဝေလိုက်ပါတယ်။

---

ပညာခရီးသည် (၂၂)

အလှပျက်တဲ့မြို့

အေးချမ်းလှပတဲ့တောင်ပေါ်မြို့လေးဟာ ခေတ်ဆန်လွန်းလို့ အလှပျက်မယ့် အန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင် နေရပြီ။ ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်ဒေသတွေကို စနစ်တကျ စီမံခန့်ခွဲနိုင်တဲ့ သီရိလင်္ကာအစိုးရဟာ မြို့ပြ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုကို ကိုင်တွယ်ရာမှာတော့ အားနည်းချက်တွေရှိနေတယ်။

Nuwara Eliya ဟာ ပေ ၆၁၈၂ ပေအမြင့်မှာ ရှိတဲ့တောင်ပေါ်မြို့လေးပါ။ ဒီမြို့ကို ၁၈၄၆ ခုနှစ်မှာ တည်ထောင်ခဲ့တယ်။ အင်္ဂလိပ် အရာရှိတွေ၊ ဥရောပတိုက်သား စိုက်ပျိုးရေးခြံလုပ်ငန်းပိုင်ရှင်ကြီး တွေရဲ့ နွေရာသီအပန်းဖြေမြို့လေးပေါ့။ သီရိလင်္ကာရဲ့ အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်တဲ့ Pidurutalagala တောင်( ၈၁၈၂ ပေ) က ဒီမြို့လေးကို စီးမိုးထားတယ်။

ဒီမြို့ကို တစ်ချိန်က အင်္ဂလန်အသေးစား( Little England) လို့ခေါ်တယ်။ နာမည်နဲ့လိုက်အောင် ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာ ရုံးအဆောက်အဦတွေ၊ အိမ်တွေ ရှိတယ်။ တောင်စောင်းမှာ ကွေ့ဝိုက်နေတဲ့ လမ်းကျဉ်းလေးတွေနဲ့ အိမ်ပုလေးတွေရှိတယ်။ ၁၈၉ ၇ ခုနှစ် ဝိတိုရီယ ဘုရင်မကြီး နန်းစံသက် စိန်ရ တု သဘင်အထိမ်းအမှတ် ပန်းခြံရှိတယ်။ ၁၈၇၃ ခုနှစ်ကမြို့ရေပေးရေးအတွက် တည်ဆောက် ထားတဲ့ Gregory ရေကန်ရှိတယ်။

မြို့က တောင်ကြားလွင်ပြင်မှာတည်ထားတယ်။ ကန္ဒီမြို့ဘက်က အဝင်လမ်းမှာ ဂေါက်ကွင်း၊ တင်း နစ်ကွင်း၊ ဘုရင်ခံအိမ်တော်( အခု သမ္မတ အပန်းဖြေစခန်း) ရှိတယ်။ လမ်းမ ဝဲ၊ ယာမှာ အစိုးရ အဆောက်အဦတွေရှိတယ်။ ကျွန်တော်တို့တည်းခိုတဲ့ ကလပ်အဆောက်အဦရှိတယ်။ ဝိတိုရိယ ပန်းခြံရှိတယ်။ အဲဒါတွေလွန်တဲ့အခါ မြင်းပြိုင်ကွင်း၊ မြင်းပြိုင်ကွင်းကို အတော်ကျော်လာတော့ Gregoryရေကန်ရှိတယ်။ရေကန်ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ဘုရင်ခံအိမ်တော်ပတ်ဝန်းကျင်တောင်စောင်း တွေမှာ အစိုးရ အရာရှိကြီးတွေ၊ စိုက်ခင်းပိုင်ရှင်တွေရဲ့ ကိုလိုနီလက်ရာအိမ်တွေရှိတယ်။ ကျန်တဲ့ နေရာတွေမှာတော့ အရပ်သူအရပ်သားတွေရဲ့ အိမ်တွေပေါ့။ ဒါဟာ မြို့တည်ထားတဲ့ ပုံစံပဲ။

Nuwara Eliya မြို့ရဲ့ အဓိက ဆွဲဆောင်မှုက ရာသီဥတုနဲ့ အေးချမ်းတိတ်ဆိတ်တဲ့ ကိုလိုနီ ခေတ် ဟန် မြို့ပြအနေအထားပဲ။ ဒီမြို့လေးမှာ အဲဒါကလွဲလို့ ဘာမှမရှိဘူး။ ခရီးသွားတွေက မနက်စော စော၊ ဒါမှမဟုတ် ညနေစောင်းမှာ လမ်းလေ ျှာက်ရင်း ခေတ်ဟောင်းလက်ရာ အိမ်လေးတွေ ကို ကြည့်ကြတယ်။ တစ်ချို့က တစ်ယောက်ချင်း၊ တစ်ချို့ကတော့ အုပ်စုလိုက်။ ညနေစောင်းဆိုရင် Gregory ရေကန်ဘေးမှာ လမ်းလေ ျှာက်မယ်။ ရေကန်ဘေးက တောအုပ်ထဲမှာ ဗျိုင်းဖြူ တွေရာချီ နဲ့ချီ ပြီး အိပ်တန်း တက်တာကို စောင့်ကြည့်ကြတယ်။

မြို့လည်မှာ ရှိတဲ့ စာတိုက်အဆောက်အဦဟာ ဒီမြို့ရဲ့ အလှဆုံးအဆောက်အဦတစ်ခုပဲ။ စာတိုက် ရှေ့မြက်ခင်းပြင်မှာ ၁၈၉၄ ခုနှစ်လက်ရာ စာတိုက်ပုံးကို ပြထားတယ်။ စာတိုက်ပုံးမှာ ဒါဘီမြို့၊ အင်္ဂလန်မှာ လုပ်သည်လို့စာတမ်း ထိုးထားတယ်။ စာတိုက်ထဲမှာ ကြိမ်နဲ့လုပ်ထားတဲ့ စာတိုက်ပုံး ကြီးတစ်ခု၊ သစ်သားစာတိုက်ပုံးကြီးတစ်ခုရှိတယ်။ စာတိုက်ပုံးနှစ်ခုလုံးမှာ Cyelon လို့ အရင် အမည်၊ ခြင်္သေ့ရုပ်နဲ့ သရဖူအမှတ်အသားပါတဲ့ သတ္တုတံဆိပ်တုံးကြီးချိတ်ထားတယ်။ ကြိမ်သေ တ္တာကြီးကပြည်ပကိုပို့မယ့်စာတွေအတွက်။သစ်သားစာတိုက်ပုံးက ပြည်တွင်းအတွက်။ အဲဒီ စာတိုက်ပုံးကြီးနှစ်ခုလုံးကို သုံးနေဆဲပဲ။ စာတိုက်ထဲမှာ ကျွန်တော်ရှိချိန်မှာပဲ နိုင်ငံခြားသား နှစ် ယောက်သုံးယောက် ပို့စ်ကဒ်တွေလာထည့်တယ်။ သူတို့ပို့စ်ကဒ်တွေ လိုရာရောက်မရောက် ဆိုတာထက် ဒီလို စာတိုက်ပုံးကြီးထဲမှာ စာထည့်ဖူးတယ်ဆိုတယ် အရသာကို လိုချင်တဲ့ပုံပဲ။

မြို့ထဲမှာ မကြည့်ချင်ဘူးဆိုရင် ဒီမြို့နဲ့ နှစ်ဆယ်ကီလို မီတာ လောက်ဝေးတဲ့ နေရာက လက်ဖက် ခြံတွေ၊ ကီလိုမီတာသုံးဆယ်အကွာမှာရှိတဲ့ Hotton အမျိုးသားဥယျဉ်တို့ရှိတယ်။ ဒါမှ မဟုတ် မြို့ပတ်ဝန်းကျင်က စိုက်ခင်းတွေ၊ ရေတံခွန်တွေဆီကို တောလမ်းခရီးသွားလို့ ရတယ်။ ဟိန္ဒိူဘာ သာ ဝင်တွေကတော့ မြို့နဲ့သိပ်မဝေးတဲ့ ဟာနုမန်နဲ့ သီတာ ဘုရားကျောင်းတွေကို သွားကြတယ်။

ဒါပေမယ့် ဒီမြို့ကို ပြည်တွင်း၊ပြည်ပ ခရီးသွားတွေအလာများတာနဲ့ အတူ မြို့လေးရဲ့ အလှကလည်း ပျက်စီး လာနေပြီ။ တောင်စောင်းတစ်လေ ျှာက် နဲ့ Gregory ရေကန်ပတ်ဝန်းကျင် ရှုခင်းကောင်းတဲ့ နေရာတွေက အိမ်တွေကိုဖျက်ပြီး ဘာပုံစံမှန်းမသိတဲ့ အိမ်တွေ၊ ဟိုတယ်တွေဆောက်ထားတာ မြင် မကောင်းဘူး။ နောက်ထပ်ဆောက်နေတာလည်း အများကြီးပဲ။ ရေကန်ဘေးမှာလည်း ကလေး ကစား ကွင်းတစ်ခုဆောက်ထားတယ်။

Panasinghe လမ်းဆိုတာ မြို့အနောက်ဘက်ကတောင်ပေါ်ကို တက်တဲ့လမ်းသွယ်လေးပါ။ ဒီလမ်း လေးက ကားတစ်စီးစာပဲရှိတယ်။ တစ်လမ်းမောင်းဘဲ။ အရင်က ဒီလမ်းဝဲယာမှာ အိမ်ပုလေးတွေ ရှိ တယ်။ အဲဒီအိမ်တွေမှာတည်းခိုလို့ရတယ်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားတွေက အဲဒီလမ်းလေးအတိုင်း လမ်းလေ ျှာက်တယ်။ တောင်စောင်းကနေ မြို့ကိုကြည့်တယ်။ အခုတော့ အဲဒီလမ်းဘေးမှာ ပုံဆိုး ပန်းဆိုးနဲ့ ဟိုတယ်တွေဖြစ်နေပြီ။ လမ်းကျဉ်းလေးအတိုင်း ခရီးသည်တင်ဘတ်စ်စကားကြီးတွေ မနိုင်မနင်းနဲ့ အတင်းတက် နေလို့ လမ်းလေ ျှာက်ဖို့ဆိုတာမလွယ်တော့ဘူး။

အင်္ဂလန်အသေးစားလို့ခေါ်တဲ့ဒီမြို့လေးမှာ ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာဆိုလို့ အစိုးရအဆောက်အဦ တစ်ချို့နဲ့ ငွေကြေးချမ်းသာသူတစ်ချို့ရဲ့ အိမ်တွေပဲကျန်တော့တယ်။ ရှေးဟောင်းလက်ရာ ဟိုတယ် ကြီးရှေ့မှာ ခေတ်သစ်လည်းမကျ၊ ခေတ်ဟောင်းလည်းမဟုတ်တဲ့ ဟိုတယ်ကြီးတစ်ခု ပိတ်ဆောက် ထားတယ်။ ဟိုတယ်ပိုင်ရှင်က လက်ရှိ သီရိလင်္ကာသမ္မတရဲ့ ညီဆိုပဲ။ အဲဒီဟိုတယ်ဆောက်လိုက်တဲ့ အတွက် ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာ ဟိုတယ်၊ မြင်းပြိုင်ကွင်းနဲ့ နောက်ခံ ကျောက်တောင်ရှုခင်းဟာ ပျက် စီးသွားခဲ့ပြီ။ ၁၈၉ ၄ လို့စာတမ်းထိုးထားတဲ့ ခေတ်ဟောင်းဈေးဆိုင်ကြီးတစ်ဝက်တစ်ပျက်ဖြိုချခံ ထားရတယ်။ အဲဒီနေရာမှာ ဘယ်လို အဆောက်အဦနဲ့အစားထိုးမလဲမသိဘူး။

အခုလို ထင်ရာစိုင်း မြို့ပြဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်နေတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး စိတ်ဆင်းရဲနေတဲ့ မြို့ခံ တွေလည်းရှိတယ်။ တစ်ဖက်မှာလည်း ဒါဟာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်တာပဲဆိုပြီး ကျေနပ် နေသူတွေလည်းရှိတယ်။ မြေဈေးကောင်းလို့ ပျော်နေတဲ့သူတွေလည်းရှိတယ်။

ဒါပေမယ့် ဒီမြို့လေးရဲ့ အဓိက ဆွဲဆောင်မှုဖြစ်တဲ့ ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာအဆောက်အဦတွေ ပျောက်ကွယ်သွားတဲ့အခါ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်တွေက ဒီမြို့လေးကို လာကြပါဦးမလား။ ဒီမြို့ကို လာမယ့်အစား လက်ဖက်ခင်းတွေကြားက ဟိုတယ်တွေမှာပဲနေတော့မယ်၊ Hotton အမျိုးသား ဥယျဉ်ကို တိုက်ရိုက်သွားကြမယ်ဆိုရင် မြို့လေးဟာ ခြောက်ကပ်သွားမှာသေချာတယ်။

အလှပျက်လာတဲ့ မြို့လေးရဲ့ လမ်းတွေပေါ်မှာ လေ ျှာက်သွားရင်း ကလော၊ ပြင်ဦးလွင် နဲ့ မိုးကုတ် တို့ကို သတိရနေမိတယ်။