မယ်လမု ဘုရား

ဒီနေ့ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၃၈၃ ခုနှစ်၊ တန်ခူးလပြည့်နေ့၊ ၁၅ -၄-၂၀၂၂ မှာ မယ်လမု ဘုရားကို ဖူးမြော်ခဲ့ပါတယ်။

မယ်လမုဘုရားရဲ့ ဘွဲ့အမည်အပြည့်အစုံက “ ဆုတောင်းပြည့် မယ်လမုစေတီ ” ဖြစ်ပြီး မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်မှာ တည်ရှိပါတယ်။ ( မြေပုံဖော်ပြထားပါတယ်။ )

မယ်လမု ဘုရားသမိုင်းကို နှစ်ပိုင်းခွဲပြောရမယ်ထင်တယ်။ ပထမပိုင်းကတော့ တိဿရသေ့ကြီး၊ သိကြားမင်း၊ လမုသီးထဲမှာ သံသေဓဇပဋိသန္ဓေယူပြီးမွေးဖွားလာတဲ့ မယ်လ မု၊ မယ်လမုရဲ့ သားတော် ဥက္ကလာပမင်း၊ နန္ဒမင်းသား၊ ငမိုးရိပ်မိချောင်း တို့နဲ့ ဒဏ္ဍာရီဆန်ဆန်သမိုင်း ဖြစ်ပါတယ်။

ဒုတိယပိုင်းကတော့ ဒီဘက်ခေတ် လက်ရှိမယ်လမုစေတီကို ပြန်လည်တည်ထားတဲ့ ဖြစ်စဉ်ပါ။ အဲဒီ ဖြစ်စဉ် အရ တော့ ကြည့်မြင့်တိုင်မှာ နေထိုင်တဲ့ စိုက်ပျိုးရေး ဝန်ထောက် ဦးလှ မြင့်ရဲ့ ဇနီး ဒေါ်စောညွန့်ရီ ဟာ ၁၉ ၆၀ ပြည့်နှစ်အတွင်းမှာ တံတားလေး မြို့ပတ်ရထားဘူတာရုံ အရှေ့ ဘက် ကွင်းပြင်ထဲက သစ်ပင်တစ်ပင် အုပ်မိုးနေတဲ့ ဘုရားငုတ်တို တစ်ဆူ ကို မကြာခဏ အိပ်မက်မက်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဒေါ် စောညွန့်ရီဟာ တံတားလေးဘူတာဘက်ကို တစ်ခါမှ မရောက်ဖူးဘူး။

နောက်ဆုံးတော့ ဒီအိပ်မက်ကိုပဲ ခဏခဏမက်နေတာ ထူးခြားတယ်ဆိုပြီး ခင်ပွန်းဖြစ်သူ နဲ့အတူ တံတားလေးဘူတာကို ရထားစီးသွားတယ်။ အဲဒီအချိန်က မြောက်ဥက္ကလာပ မြို့သစ်ကလည်း တည်ကာစအချိန်ဖြစ်ပါတယ်။ တံတားလေးဘူတာမှာဆင်းပြီး အိပ်မက်ထဲကဘုရားကို လိုက်ရှာ တော့ မြောက်ဥက္ကလာပ မြို့အဝင် ကားလမ်းအရှေ့ဘက် ချောင်းဘေး လမုပင်တွေကြားမှာ ဘုရား ငုတ်တိုတစ်ခုတွေ့တယ်။ ဘုရားငုတ်တိုပေါ်မှာ နဘဲ ပင်ကြီးတစ်ပင်ပေါက်နေတယ်။

အဲဒီဘုရားကို ရှာတွေ့တဲ့နေ့က ၁၃၂၂ ခုနှစ် နယုန်လဆန်း ၃ ရက် ( ၂၅ – ၆ – ၁၉ ၆၀) ဖြစ် ပါတယ်။ ဒေါ်စောညွန့်ရီက ဘုရားဟောင်းရှိရာကို နယုန်လဆန်း ၅ ရက် နဲ့ ၈ ရက်နေ့တွေ မှာ ထပ်သွားခဲ့တယ်။ ၈ ရက်နေ့သွားတဲ့အခါ ဘုရားငုတ်တိုပေါ်က ကြုတ်တစ်ခု တွေ့တယ်။ ဖွင့် ကြည့်တဲ့အခါ အမျိုးသမီးရုပ်တုလေး တစ်ခုတွေ့တယ်။

အဲဒီအမျိုးသမီးရုပ်တုက ရွှေတိဂုံဘုရား အထက်ပစ္စယံ စနေထောင့်မှာရှိတဲ့ မယ်လမု ပုံတော် နဲ့ အတူတူဖြစ်နေတယ်။ နောက်မူကွဲတစ်ခုမှာတော့ အလယ်ပစ္စယံ သိကြားမင်း ပုံတော်အောက် မှာ ရှိတဲ့ မယ်လမုပုံ လို့ဆိုတယ်။ ရွှေတိဂုံ ဘုရားမှာရှိတဲ့ မယ်လမု ပုံတော်ကို သိသူများ ဘယ်အချက် မှန်လဲဆိုတာ မှတ်ချက် ရေး ဆွေးနွေးပေးစေချင်ပါတယ်။

အဲဒီရုပ်တုလေးကို ရပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ ဒေါ်စောညွန့်ရီကို ဘုရားဟောင်းကို ပြန်လည် ပြုပြင် ပေးဖို့ ပူးကပ် အကူအညီတောင်းတာတွေရှိလာတဲ့အတွက် ဒေသအာဏာပိုင်တွေကို ခွင့်တောင်းပြီး ၁၃၂၂ ခုနှစ် ပြာသို လဆုတ် ၉ ရက် ( ၉ – ၁ – ၁၉ ၆၁ ) ရက်နေ့မှာ ဘုရား ဟောင်းကို ဖျက် တယ်။ ဘုရားဌာပနာထဲက ဆင်းတုတော်တွေတွေ့တဲ့အပြင် ကျောက်သား လမုသီးပုံ အောက်ခံ ထားတဲ့ ပလ္လင်၊ သိကြားရုပ်၊ ရသေ့ရုပ်၊ မင်းဝတ်တန်ဆာနဲ့ အရုပ်တွေ လည်းတွေ့တယ်။

ဒေါ်စောညွန့်ရီ ဘုရားတည်တဲ့အခါ ဖိနပ်တော် အမြင့် လေးပေ နဲ့ ပေ ခြောက်ဆယ် ပတ်လည် အုတ်မြစ်စီတာပဲလုပ်နိုင်ခဲ့တယ်။ အဲဒီနောက် ရွှေဘုံသာလမ်းက ရတနာကုန်သည် ဦးတင်အောင် နဲ့ ဇနီး ဒေါ်ကြည်ကြည်တို့က ဒေါ်စောညွန့်ရီနဲ့ တိုင်ပြီး ပြီး ဘုရားဆက်တည်ခဲ့တယ်။ စေတီ တော် အသစ်ကို “ဆုတောင်းပြည့်မယ်လမုစေတီ” လို့ ဘွဲ့အမည်ပေးခဲ့တယ်။

လက်ရှိစေတီနေရာက မူလ ရှေးဟောင်းစေတီနဲ့ နဘဲပင်ကြီးရှိခဲ့တဲ့နေရာမဟုတ်ဘူး။ နဘဲ ပင်ရှိခဲ့တဲ့နေရာက ဘုရားမုခ်ကဝင်လိုက်ရင် ဘယ်ဘက်မှာ ရှိတဲ့ သုဇာတာသူဌေးသမီး နို့ဆွမ်း ကပ်တဲ့ ပြခန်းနေရာ ဖြစ်ပြီး အဲဒီနေရာက ကားလမ်းနဲ့နီးနေတဲ့အတွက် နေရာ ပြောင်း တည်ခဲ့တာလို့ သိရပါတယ်။

ကျွန်တော်ကတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်းလေးဆယ်ကျော် ၁၉ ၇၅ ခုနှစ်အတွင်းမှာ မယ်လမု ဘုရားကို နှစ်ပတ်နီးပါးနေ့တိုင်းရောက်ခဲ့တယ်။ ကျွန်တော်ကအဲဒီနှစ် ဆယ်တန်းစာမေးပွဲဖြေပြီး နွေရာသီလူငယ်လုပ်အားပေးအစီအစဉ်မှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့အခါ ဘတ်စ်ကား လက်မှတ်စစ်၊ လက်မှတ်ရောင်းလုပ်အားပေးတာဝန်ကျတယ်။ အဲဒီအချိန်က ဆိုရှယ်လစ်ခေတ်ဆိုတော့ ဘတ်စ်ကား လိုင်းတွေ အားလုံးက နိုင်ငံပိုင်ကားလိုင်းတွေ။ ကျွန်တော်ပါတဲ့အဖွဲ့က မယ်လမု ဘုရားနားမှာ တာဝန်ကျတယ်။ အမှတ်(၆) ဘတ်စ်ကားလိုင်း (မှတ်မိသလောက်) ကားတွေ ကို ရပ်ပြီး ခရီးသည်တွေရဲ့လက်မှတ်ကို စစ်ရတယ်။ မဝယ်ရသေးရင် ဒါမှမဟုတ် မှတ်တိုင်ကျော်နေ ရင် လက်မှတ်ဝယ်ခိုင်းရတယ်။

အဲဒီအချိန်က ဘတ်စ်ကားလက်မှတ်က စာရွက်ပိုင်းလေးတွေ၊ ဆင်းမယ့် မှတ်တိုင်ကို မူတည်ပြီး လက်မှတ်ခပေးရတယ်။ လက်မှတ်မှာ ကားမှတ်တိုင် နာမည် လေးတွေပါတယ်။ ဘတ်စ်ကား စပါယ်ယာက ဆင်းမယ့် မှတ်တိုင်နေရာကို အမှတ်အသား လုပ် ပေးလိုက်တယ်။ ကျွန်တော် တို့က လက်မှတ်ယူကြည့်ပြီး မှတ်တိုင်ကျော်နေရင် လက်မှတ်ထပ်ဝယ်ခိုင်းရတယ်။ လုပ်အားပေး ကာလ မှာ နေ့လယ် ထမင်းစားချိန်၊နားချိန်ဆိုရင် မယ်လမု ဘုရားဝင်းထဲမှာ နားရတယ်။ လုပ် အားပေး ဆိုတဲ့အတိုင်း ကိုယ့်ထမင်းချိုင့်နဲ့ကိုယ်လာရတော့ ဘုရားထဲမှာ စုပြီး ထမင်းစားကြတယ်။ အဲဒီ လုပ်အားပေးကာလ ပြီးကတည်းက မယ်လမု ဘုရားကို ပြန်မရောက်တော့တာ ဒီနေ့အထိ ပဲ။

အခု ပြန်ရောက်တော့ မယ်လမု ဘုရားမုခ်ဦးကျော်လိုက်တာနဲ့ မြင်ကွင်းက မယုံနိုင် လောက်အောင် ပြောင်းလဲနေတယ်။ မယ်လမု ဘုရားပရိဝုဏ်က ၁၀.၅၇ ဧက ရှိတယ်လို့ဆိုတယ်။ အဲဒီ ဘုရားပရိဝုဏ်တစ်ခုလုံးမှာ သာသနိ က အဆောက်အဦတွေ၊ အခြားယုံကြည် ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာ အဆောက်အဦတွေနဲ့ ပြည့်နေတယ်။ ကျွန်တော် ရေတွက်ကြည့်တာ ၅၅ ခုရှိတယ်။ အများစုကတော့ ဗုဒ္ဓဝင်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပြခန်း အဆောက်အဦတွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝင်ဖြစ်စဉ်တွေကို အစီအစဉ်နဲ့ ရှေ့နောက် ဆက် လေ့လာလို့ရအောင် တည်ဆောက် ထားတာမျိုးတော့မဟုတ်ဘူး။ အလှုရှင်ပေါ်ပေါက်မှုနဲ့ နေရာ ရနိုင်မှုအပေါ်မူတည်ပြီး တည်ဆောက်ထားတဲ့သဘောပါ။ ပန်းပုလက်ရာတွေကလည်း အဆင့်အမျိုးမျိုးပါပဲ။ ဒါပေမယ့် အာရုံခံတန်ဆောင်းတွေ၊ ပြခန်းတွေကို တစ်နေရာကနေ တစ်နေရာ မိုးမစို နေမပူပဲ သွားနိုင်အောင် စောင်းတန်းတွေ တည်ဆောက်ထားတာကတော့ အတော်ကောင်းပါတယ်။ ( ဘုရားပရိဝုဏ် လမ်းညွှန်မြေပုံကို ဖော် ပြထားပါတယ်။ )

နောက်ထပ် သတိထားမိတာတစ်ခုကတော့ ဘုရား ပရိဝုဏ်အတွင်း မှာ ဈေးဆိုင်တန်းနဲ့ ဗေဒင် ဟောခန်းတွေ အလွန်များတဲ့အချက်ပါပဲ။ မုခ်ဦးကနေ ဝင်လိုက်ရင် ညာဘက် တစ်ခြမ်း အပြည့် နီးနီး ဆိုင်တန်းတွေ၊ ဟောခန်းတွေရှိတယ်။ငမိုးရိပ်ချောင်း ကို ကျောပေးထားပြီး စားသောက်ဆိုင် တွေရှိတယ်။ အဲဒီဆိုင်တွေဆုံးရင် ရှင်ဥပဂုတ္တ ရေကန်တော်ပတ်လည်မှာ ဆိုင်ခန်းတွေရှိတယ်။ ဆိုင်ခန်းတွေကလည်း ရိုးရိုးစတိုးဆိုင်၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းတွေ ၊ အမှတ်တရ ပစ္စည်းတွေ ရောင်းတဲ့ ဆိုင်၊ ထမင်းဆိုင်၊ စောင်းတန်းဘေးမှ ခင်းထားတဲ့ အသုပ်ဆိုင် အစုံပါပဲ။

ဗေဒင်ဟောခန်းတွေကတော့ မယ်လမုဘုရားဟာ ရန်ကုန်မြို့က ဘုရားတွေအနက် ဘုရား ပရိဝုဏ်ထဲမှာ ဗေဒင်ဟောခန်း အများဆုံး ရှိတဲ့ ဘုရားများဖြစ်နေမလားမသိဘူး။ အကြား အမြင်၊ ဓာတ် နတ် သိုက် သုံးကြိုးကိုင် ၊ ဝိဇ္ဇောဓရ ၊ ဗေဒင် ၊ လက္ခဏာ ၊ တဲရော့ ၊ နက္ခတဗေဒ၊ ဓာတ်ရိုက် ဓာတ်ဆင် အမျိုးစုံတွေ့ရတယ်။

မယ်လမု ဘုရားသမိုင်း မှာ ငမိုးရိပ်မိချောင်းလည်း ပါတော့ ငမိုးရိပ်ကမ်းနားဘက်အခြမ်းမှာ မိချောင်းရုပ်ကြီး လုပ်ထားတယ်၊ အရွယ်အစားအတော်ကြီးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ငမိုးရိပ် မိချောင်းလည်း စားသောက်ဆိုင်တွေနဲ့ ဆိုင်ခန်းတွေက ပစောက်ပုံ ဝိုင်းထားတော့ ထင်ထင် ရှားရှား ပေါ်ပေါ်လွင်လွင် မရှိရှာဘူး။ အမှန်ကတော့ ငမိုးရိပ် ချောင်း ဘက်အခြမ်းမှာ စားသောက် ဆိုင်တွေ မထားဘဲ ရင်ပြင်လုပ်ပေးထားရင် ပိုသင့်တော်မယ်လို့ထင်ပါတယ်။ အခု ဘုရား ပရိဝုဏ် အပြင်ဘက် ယာဉ်ရပ်နားစခန်းဘေးမှာ ဆိုင်ခန်းအသစ်တွေ ဆောက်နေတာတွေ့ရတယ်။ အဲဒီ ဘက်ကို လက်ရှိဆိုင်ခန်းတွေ၊ စားသောက်ဆိုင်တွေ၊ ဗေဒင်ဟောခန်းတွေ ရွှေ့လိုက်ရင် ကောင်း မှာပဲလို့လည်း တွေးမိတယ်။

ဘုရားဖူးများအတွက် နောက်အခက်အခဲတစ်ခုဖြစ်နိုင်တာက အသံချဲ့စက်ကိစ္စပါ။ ကျွန်တော် ရောက်သွားတဲ့မနက်ပိုင်းမှာ ပရိဝုဏ်ထဲက အာရုံခံတန်ဆောင်းလေးခုမှာ အလှုခံဌာန လေးခု ဖွင့်ထားတယ်၊ အဲဒီလေးခုလုံးက အလှုရှင်တွေကို ဖိတ်ခေါ်တာ၊လှုဒါန်းသူအမည်ကို ဖော်ပြပြီး သာဓုခေါ်တာ တစ်ပြိုင်တည်းလုပ်နေတယ်။ အဲဒီအသံတွေက ရင်ပြင်တော်မှာ ဘုရားဖူး၊ ပရိတ်ရွတ်၊ တရားဘဝနာပွားများ၊ ပုတီးစိတ်သူတွေ အာရုံစူးစိုက်ဖို့အတွက် အခက်အခဲ ဖြစ် တာကို ကိုယ်တွေ့ကြုံခဲ့ရပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဂေါပကအဖွဲ့အနေနဲ့ အသံချဲ့စက်ဖွင့်လှစ်ခြင်း ဆိုင်ရာ စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်တွေကို ပြန်လည် စဉ်းစားပေးဖို့ မေတ္တာရပ်ခံလိုပါတယ်။

မယ်လမုဘုရားမှာ ဒေသန္တဗဟုသုတတွေရခဲ့ပေမယ့် သဒ္ဓါယိုဖိတ်ကြည်နူးချမ်းမြေ့စိတ် တော့ မရခဲ့ဘူး။