ဝေးဝေး နေပါ

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ကြံဆနေကြတာပဲ။ ကာကွယ် ဆေးပေါ်ထွက်ဖို့ဆိုတာကလည်း အချိန်ကြာဦးမယ်။ အခုအချိန်ထိ ကမ္ဘာ့ကျန်း မာရေး အဖွဲ့က အတည်ပြုထားတဲ့ ကာကွယ်ရန် နည်းလမ်းတွေကတော့ လက်ဆေးတာရယ်၊ လူတစ် ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ဝေးဝေးနေတာ ( Social Distancing ) ရယ်ပဲ။

လက်ဆေးတာက တစ်ဦးချင်း လုပ်ဆောင်ရတယ်။ ဝေးဝေးနေဖို့ကတော့ လူမှုအသိုင်းအဝန်း တစ်ခုလုံး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှ ရတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ဖို့အတွက် တစ်ချို့နိုင်ငံတွေမှာ တစ်နိုင်ငံလုံး အိမ်ပြင်မထွက်ရ အမိန့်နဲ့ ဓာတ်ကြမ်းတိုက်ကုတယ်။တစ်ချို့နိုင်ငံတွေကတော့ လူမှုစီးပွားဘ၀ တစ်ခုလုံး ရပ်တန့်သွားတာမျိုးမဖြစ်စေဖို့အတွက် ကန့်သတ်ပြီးဆောင်ရွက်တယ်။

အခု ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှလည်း ပထမဆင့်အနေနဲ့ ဝေးဝေးနေဖို့ ပညာပေးခဲ့တယ်။ လူစု လူဝေး နဲ့အခမ်းအနားတွေမလုပ်ဖို့ ပိတ်ပင်ခဲ့တယ်။ ပိတ်သင့်တဲ့လုပ်ငန်းတွေကို ပိတ်ခိုင်းခဲ့တယ်။ အခု တော့ ဒုတိယအဆင့်အနေနဲ့ သင်္ကြန်ရုံးပိတ်ရက်ကာလအတွင်း ခရီးမသွားဖို့၊ မလိုအပ်ဘဲနဲ့ အိမ်ပြင်မထွက်ဖို့ တားမြစ်ခဲ့တယ်။ ဒါဟာ ဝေးဝေးနေရေး မူဝါဒကို လူမှုစီးပွားဘဝကို ထိခိုက်မှုအနည်းဆုံးနဲ့ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်အောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့တာပါ။

တစ်ချို့ ဒေသတွေမှာ ဝေးဝေးနေရေး မူဝါဒကို ဧပြီ ၇ ရက်နေ့က စတယ်။ ရန်ကုန်ကတော့ မနက် ဖြန် ဧပြီ ၁၀ က စမယ်။ ပြီးတော့ ရန်ကုန်ရဲ့ လူမှုစီးပွားအခြေအနေအရ မြို့ဝင် မြို့ထွက်ကို လုံး၀ ပိတ်ဖို့မဖြစ်နိုင်တဲ့အတွက် လူထုကို မေတ္တာရပ်ခံတဲ့ နည်းလမ်းကို အဓိကထားပြီး လုပ်နေတာ တွေ့ရတယ်။ သို့သော် မေတ္တာရပ်ခံသည်ဖြစ်စေ၊ ဥပဒေနဲ့ တားမြစ်သည်ဖြစ်စေ အခုကာလ မှာတော့ ကျွန်တော်တို့အားလုံး ဝေးဝေးနေရေး မူဝါဒကို အတိအကျလိုက်နာဖို့လိုတယ်။

ဝေးဝေးနေတာဟာ ဘယ်လောက်အရေးကြီးသလဲဆိုတာ အီတလီနိုင်ငံက ( ခရိုင်) မြို့ နှစ်မြို့ ရဲ့ ဖြစ်စဉ်မှာတွေ့နိုင်တယ်။

Lodi နဲ့ Bergamo ဆိုတာ အီတလီနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကူးစက်မှုကို စတင်တွေ့ရှိတဲ့ အီတလီနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းက မြို့နှစ်မြို့၊ တစ်မြို့နဲ့ တစ်မြို့က မိုင်သုံးဆယ်ပဲကွာတယ်။ ဖေ ၂၁ ရက်နေ့ Lodi မှာ အီတလီနိုင်ငံရဲ့ ပထမဆုံး ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်တဲ့လူနာကို စတွေ့တယ်။ နောက် တော့ ဒီမြို့ နှစ်မြို့ ရှိတဲ့ ခရိုင်တွေမှာ ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်တဲ့လူနာတွေ ဆက်တိုက်တွေ့လာတယ်။

ဗိုင်းရပ်စ် စတင်ကူးစက်တဲ့ ပထမနှစ်ပတ်မှာ ခရိုင်နှစ်ခုရဲ့ ဖြစ်စဉ်က အတူတူပဲ။ ပထမ ဒါဇင်နဲ့ ချီ ပြီးတွေ့တယ်။ နောက် ရာဂဏန်းဖြစ်လာတယ်။ အသက်ကြီးတဲ့၊ ရောဂါ အခံရှိတဲ့သူတွေ စပြီး သေဆုံးတယ်။

မတ်လ ၈ ရက်နေ့ရောက်တော့ Bergamo ခရိုင်မှ ရောဂါကူးစက်မှုက ထိုးတက်သွားတယ်။ ရက်ပိုင်း အတွင်း နှစ်ဆတက်တယ်။ နောက်ရက်ပိုင်းမှာ နှစ်ဆ တက်တယ်။ ဘိုးဘိုးအောင် တန်ခိုး နဲ့ နှစ်ဆစီတိုးသွားလိုက်တာ ထိန်းမနိုင်တော့ဘူး။ သေဆုံးမှုနှုန်းလည်းများတယ်။ စစ်တပ်က ဝင်ကူရတဲ့အဆင့်ရောက်သွားတယ်။

ဒါပေမယ့် Londi ခရိုင် အခြေအနေက ပြောင်းပြန်ဖြစ်နေတယ်။ ပထမနှစ်ပတ်မှာ Lodi ရဲ့ ရောဂါ ကူးစက်မှုနှုန်းက Bergamo ထက်တောင် နည်းနည်းလေးပိုတယ်။ ဒါပေမယ့် မတ်လ ၈ ရက် နေ့ နောက်ပိုင်း Bergamo နဲ့ အီတလီတစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ကူးစက်မှုနှုန်း၊ သေဆုံးနှုန်းတွေမြင့်တက်နေ ပေမယ့် Londi ရဲ့ ကူးစက်မှုနှုန်းက ဖြေးဖြေးချင်း ကျဆင်းလာတယ်။ ဘာ့ကြောင့်လဲ

အောက်စ်ဖို့ဒ် တက္ကသိုလ်က ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာပညာရှင်တွေကတော့ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့ဟာ Londi ခရိုင်ရဲ့ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးမှာ အလှည့်အပြောင်းဖြစ်တဲ့ နေ့ပဲလို့ ထောက် ပြခဲ့တယ်။ ပထမဆုံးရောဂါကူးစက်သူကိုတွေ့ပြီး နှစ်ရက်အကြာ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၃ ရက် နေ့မှာ ခရိုင်အုပ်ချုပ်ရေးတာဝန်ရှိသူတွေက လူတွေ ဝေးဝေးနေဖို့ တင်းကြပ်တဲ့ စည်းကမ်းချက် တွေထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ လိုက်နာအောင်လည်း လုပ်ခဲ့တယ်။

ပထမနှစ်ပတ်အတွင်းမှာ ရောဂါကူးစက်မှုနှုန်းကျမသွားတော့ လူတွေက ဝေးဝေနေဖို့ အမိန့် ထုတ်တာဟာ အပိုပဲဆိုပြီး အပြစ်တင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် နှစ်ပတ်ကျော်လာတဲ့အခါမှာ တော့ ခရိုင်အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်က မှန်ကန်တယ်ဆိုတာကို သက်သေပြလာခဲ့တယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ဝေးဝေးနေဖို့ လုပ်ဆောင်တာနောက်ကျခဲ့တဲ့ ဒေသတွေမှာ ရောဂါ ကူးစက်မှုက ထိန်းမရတော့ဘူး။

Lodi ခရိုင်မှာ ပထမနှစ်ပတ်အတွင်း ရောဂါကူးစက်သူတွေ့ရှိမှုနှုန်းကျမသွားဘူးဆို တာက ဖေ ဖော်ဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့မတိုင်မီ ကူးစက်ခံထားရသူတွေကြောင့် ဖြစ်တယ်။ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၃ နောက်ပိုင်းမှာ ဝေးဝေးနေဖို့ မူဝါဒကို တိတိကျကျ အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့တဲ့အခါ မတ် ၈ ရက်နေ့နောက်ပိုင်းမှာ ကူးစက်မှုနှုန်းသိသိသာသာကျဆင်းခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ အောက်စ်ဖို့ဒ် ပညာရှင်တွေက ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ပိုးရဲ့ ထူးခြားချက်နှစ်ခုရှိတယ်။ ပထမတစ်ခုက ရောဂါကူးစက်နေကြောင်း လက္ခဏာ ပြဖို့ ကြာတယ် ( ၁၄ ရက်အထိ ကြာနိုင်တယ်။ ) ဒုတိယတစ်ခုက ရောဂါ လက္ခဏာ မပြသေးပေမယ့် ကူးစက်နိုင်တယ်၊ ကူးစက်မှုနှုန်းမြန်တယ်။

ဒါ့ကြောင့် နှစ်ပတ်အတွင်းမှာ တစ်ယောက်ကနေ ငါးဆယ်ဖြစ်နိုင်တယ်၊ တစ်ရာကနေ ငါးထောင် ဖြစ်လာနိုင်တယ်။ ဒါ့ကြောင့် ရောဂါရှိသူတစ်ရာကို စစ်ဆေးတွေ့ရင် ဒီလူတစ်ရာ ပေါ်မှာ အခြေခံပြီး ကာကွယ် ထိန်းချုပ်ရေးကို လုပ်လို့မရဘူး။ အဲဒီတစ်ရာရဲ့နောက်မှာ ရောဂါ ရှိကြောင်း စစ်ဆေးမတွေ့သေးတဲ့သူ ၄၉၀၀ ရှိနေနိုင်ပြီး အခြားသူတွေကို ကူးစက်နိုင်တယ်လို့ ယူဆပြီး လုပ် ဆေင်ရမယ်၊ သမားရိုးကျ ကပ်ရောဂါဘေးကာကွယ်နည်းတွေနဲ့ စဉ်းစားပြီးလုပ်လို့မရဘူးလို့ တောင်ကိုးရီးယား ကျန်းမာရေး ဒုတိယဝန်ကြီး Kim Gang-lip ကပြောတယ်။

ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာလည်း မတ်လ နှောင်းပိုင်း ထိုင်းနိုင်ငံရောက် အလုပ်သမားတွေ အလုံးအရင်း နဲ့ပြန်လာပြီးတဲ့နောက် ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနက ဧပြီလ ပထမ နှစ်ပတ် ဟာ အဆုံးအဖြတ်ကာလလို့ ပြောထားတာရှိပါတယ်။

ဒီတော့ လာမယ့် ဆယ်ရက်တော့ အားလုံးကောင်းဖို့ ဝေးဝေးနေကြရအောင်။
ကိုးကား
The Lesson of Lodi and Bergamo: New York Times 2 April 2020