ဗိုင်းရပ်စ် နဲ့ တိုင်ဝမ် သင်ခန်းစာ

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ် ရေး နဲ့ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံတိုင်းက မိမိနိုင်ငံနဲ့ သင့်တော်မယ် ထင်တဲ့ မဟာဗျူဟာ၊ နည်းဗျူဟာတွေနဲ့ ဆောင်ရွက်နေကြတာပဲ။ ဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ကျန်းမာရေး ကိစ္စဆိုပေမယ့် စီးပွားရေးနဲ့ပါဆက်စပ်နေတယ် ဆိုတော့ လူတွေကျန်းမာဖို့သလို နိုင်ငံ့ စီးပွား ရေး လည်း ကျန်းမာသန်စွမ်းဖို့လိုတယ်။ ဒ့ါကြောင့် တစ်နိုင်ငံ ချင်း ရဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး အောင်မြင်မှုကို ပျံ့ပွားမှု နှုန်းထား၊ သေဆုံးမှု နဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် လူမှုစီးပွားဘဝအခြေ အနေပေါ် ဘယ်လောက်ထိခိုက်သလဲ ဆိုတဲ့အချက်တွေနဲ့ တိုင်းတာကြတယ်။

အဲဒီစံတွေနဲ့တိုင်းတာတဲ့အခါ တိုင်ဝမ်နိုင်ငံဟာ အောင်မြင်တဲ့ နိုင်ငံထဲမှာပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တိုင်ဝမ်ဟာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ရဲ့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံမဟုတ်တဲ့အတွက် တိုင် ဝမ်နိုင်ငံရဲ့ ဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးလုပ်ငန်းအကြောင်းကို သတင်းမီဒီယာတွေမှာ များများ စားစားမတွေ့ရဘူး။ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ရဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေမှာမပါဘူး။

တိုင်ဝမ်နိုင်ငံဟာ တရုတ်ပြည်မကြီးကနေ ၈၁ မိုင်ပဲဝေးတဲ့ ကျွန်းနိုင်ငံဖြစ်တယ်။ လူဦးရေ ၂၃ သန်း ရှိတယ်။ တိုင်ဝမ်နိုင်ငံသား ရှစ်သိန်းခွဲကျော်ဟာ တရုတ်နိုင်ငံမှာ အမြဲတမ်းနေထိုင်တယ်။ လေး သိန်းကျော်က အလုပ်သွားလုပ်နေတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် မှာ တရုတ် ခရီးသွား ၂.၇၁ သန်း တိုင်ဝမ် ကို လာခဲ့တယ်။

အဲဒီအခြေအနေတွေအရ တိုင်ဝမ်ဟာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အကြီးအကျယ်ကူးစက်ခံရမယ့်အခြေအနေ မှာ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလို မဖြစ်ခဲ့ဘူး။ ဧပြီ လ ၁၇ ရက်နေ့ စာရင်းအရ တိုင်ဝမ်မှာ ရောဂါ ပိုး တွေ့ရှိသူ ၃၉ ၇ ဦးရှိတယ်၊ ၆ ဦးသေဆုံးတယ်၊ ၁၇၈ ဦး ကျန်းမာရေးပြန်ကောင်းလာပြီ။

တိုင်ဝမ်နိုင်ငံမှာ ဇန်နဝါရီ နဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလတွေအတွင်း ရောဂါကူးစစ်မှုကို ကောင်းကောင်း ထိန်းထားနိုင်တယ်။ မတ်လမှာတော့ ပြည်ပက ပြန်လာသူတွေကြောင့် ရောဂါပိုးတွေ့ရှိသူ အရေ အတွက် တိုးလာတယ်။ ဧပြီလထဲမှာတော့ ပြန်ကျသွားတယ်။ ပုံ (၁) ကိုကြည့်ပါ။

အခုအချိန်ထိ တိုင်ဝမ်မှာ တစ်နိုင်ငံလုံး၊ တစ်မြို့ လုံး Lockdown ချရတဲ့အခြေအနေလည်း မရောက်ခဲ့ဘူး။ စက်ရုံ၊အလုပ်ရုံ၊ အရောင်းအဝယ် အား လုံး ပုံမှန်နီးပါး လည်ပတ် နေတယ်။ ကျောင်းတွေလည်း မပိတ်ရဘူး။

တိုင်ဝမ်နိုင်ငံရဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်အောင်မြင်မှုကို လေ့လာတဲ့ အခါ အခုလိုတွေ့ရပါတယ် –

ကွပ်ကဲမှုစနစ်

၂၀၀၃ ခုနှစ် တရုတ်ကနေစပြီး ဆားရ် ရောဂါကပ်ဘေး (Severe Acute Respiratory Syndrome ,SARS) ဖြစ်တော့ တိုင်ဝမ်လည်း အကြီးအကျယ်ခံရတယ်။ လူတစ်သိန်းခွဲ လောက် ပိုးကူးစက်လို့ သီးခြားခွဲထားခဲ့ရပြီး ၁၈၁ ယောက်သေဆုံးခဲ့တယ်။

အဲဒီနောက်မှာတော့ ကူးစက်ရောဂါကပ်ဘေးကို ထိထိရောက်ရောက် ကိုင်တွယ်နိုင်ဖို့အတွက် ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှာ National Health Command Center (NHCC) ကိုတည်ထောင်ခဲ့တယ်။ NHCC ဟာ ကူးစက်ရောဂါဖြစ်ပွားလာရင် ဗဟို၊ ပြည်နယ် နဲ့ ဒေသန္တရ အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းအဆင့် ဆင့်ကို ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းပေးတဲ့ တစ်ခုတည်းသောအဖွဲ့အစည်းဖြစ်တယ်။ ကူးစက်ရောဂါ၊ ဇီ၀ လက်နက်၊ အရေးပေါ် ကုသမှု စတဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ဆိုင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းအသီးသီးကို NHCC အောက်မှာ စုစည်းထားလိုက်တယ်။

ဒါ့အပြင် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာသတင်းအချက်အလက်တွေနဲ့ လဝက၊ အကောက်ခွန်တို့ရဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကို ချိတ်ဆက်ပြီး လေ့လာဆန်းစစ်မှုတွေလုပ်နိုင်အောင် လည်း နည်းပညာအရ ပြင်ဆင်ထားခဲ့တယ်။

ကြိုတင်ကာကွယ်မှု

ဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါ ကာကွယ်ရေးနဲ့ပတ်သက်ရင် တိုင်ဝမ်နိုင်ငံရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေက ကျန် တဲ့ နိုင်ငံတွေထက် ခြေတစ်လှမ်းဦးခဲ့တာကိုတွေ့ရတယ်။

၂၀၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၃၁ ရက်နေ့မှာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က တရုတ်နိုင်ငံ ဝူဟန်မြို့မှာ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်နေတယ်၊ ဇာတ်မြစ်မသိရသေးဘူးလို့ သတင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

အဲဒီအချိန်မှာ ဘယ်နိုင်ငံကမှ ဝူဟန်ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး အရေးယူဆောင်ရွက်တာမရှိသေး ဘူး။ ဒါပေမယ့် တိုင်ဝမ်ကတော့ နောက်နေ့မှာ ဝူဟန်ကလာတဲ့ လေယာဉ်ပျံတွေပေါ်က ခရီး သည်တွေကို ချက်ခြင်းဆင်းခွင့်မပေးတော့ဘူး။ လေယာဉ်ပေါ်တက်ပြီး ကိုယ်အပူချိန်တိုင်းတာ တာနဲ့ အဆုတ်ရောင်ရောဂါ လက္ခဏာရှိမရှိ စစ်ဆေးတာတွေစတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်။

ဇန်နဝါရီလ ၅ ရက်နေ့မှာတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၄ ရက်အတွင်း ဝူဟန်ကို ခရီးသွားခဲ့သူတွေရယ်၊ အဖျားရှိသူ၊ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါလက္ခဏာတစ်ခုခုရှိသူတွေကို ဆားရ် အပါအဝင် သိထားပြီးဖြစ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ၂၆ မျိုးရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးတယ်။ သံသယရှိသူတွေကို နေအိမ် မှာ သီးခြား ခွဲခြား စောင့်ကြည့်တယ်။ လိုအပ်ရင်ဆေးရုံပို့တယ်။

ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရောက်တော့ ဒုသမ္မတခေါင်းဆောင်တဲ့ NHCC က ဒီကိစ္စကို စပြီးတာဝန်ယူတယ်။ သူ့အောက်မှာရှိတဲ့ Central Epidemic Command Center (CECC) ကို ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးက တာဝန်ခံပြီး လက်တွေ့ ဆောင်ရွက်တယ်။ CECC က ပို့ဆောင်ရေး၊ စီးပွားရေး၊ အလုပ်သမား၊ ပညာရေး နဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းပြီး ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အရေးပေါ်အခြေအနေတွေအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေလုပ် တယ်။

ဇန်နဝါရီလ ၂၇ မှာ ကျန်းမာရေး နဲ့ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး ဌာနတွေမှာရှိတဲ့ သတင်းအချက် အလက်တွေကို ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းမှုစတင်တယ်။ ဇန်နဝါရီ ၂၈ မှာ အသင့်ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ နေ့ ကစပြီး တိုင်ဝမ်နိုင်ငံသားတွေနဲ့ တိုင်ဝမ်မှာရောက်နေတဲ့ နိုင်ငံခြားသားတွေရဲ့ ခရီးသွား ရာဇဝင် ကို ပြန်စစ်တယ်။ ၁၄ ရက်အတွင်း တရုတ်ပြည်ကို ခရီးသွားခဲ့သူတွေကို လိုအပ်သလို ခေါ်ယူ ဆေးစစ်တာ၊ ခွဲခြားကန့်သတ်တာတွေလုပ်ဆောင်တယ်။ ဇန်နဝါရီ ၃၀ ရောက်တော့ တရုတ် နိုင်ငံတင်မဟုတ်တော့ဘူး၊ မကာအိုနဲ့ ဟောင်ကောင်ကို သွားခဲ့ဖူးသူတွေကိုပါ စိစစ်တယ်။

ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်နေ့မှာ တရုတ်၊ ဟောင်ကောင် နဲ့ မကာအိုက ခရီးသွားတွေကို ပြည် ဝင်ခွင့် ပိတ်လိုက်တယ်။ တိုင်ဝမ်နိုင်ငံသားနဲ့ တိုင်ဝမ်မှာ နေထိုင်တဲ့ နိုင်ငံခြားသားတွေက တော့ လာလို့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ၁၄ ရက် သီးခြားစောင့်ကြည့်ခံရမယ်လို့ သတ်မှတ်လိုက်တယ်။

ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၄ ရက်မှာ Entry Quarantine System ကိုစတင်တယ်။ ဒီစနစ်က တိုင်ဝမ်ကိုလာမည့် ခရီးသည် တွေဟာ မိုလ်ဘိုင်းဖုန်း အပလီကေးရှင်းကနေတဆင့် ကျန်းမာရေးပုံစံကို ကြိုပို့ရတယ်။ အန္တရာယ်မရှိတဲ့နိုင်ငံတွေက လာတာဆိုရင် ခွင့်ပြုချက် ကို ပြန်ပို့ပေးတယ်။ အန္တရာယ်ရှိတဲ့နိုင်ငံတွေကလာတဲ့ခရီးသည်တွေကတော့ ရောဂါလက္ခဏာ မပြ ရင် နေအိမ်မှာ သီးခြားနေရတယ်။ သူ့လှုပ်ရှားမှုကို ဖုန်းအပလီကေးရှင်းကတဆင့်စောင့်ကြည့် တယ်။

ဖေဖော်ဝါရီ ၁၈ မှာ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာရှိတဲ့ ဆေးရုံ၊ဆေးခန်းအားလုံးက လူနာရဲ့ ခရီးသွားရာဇဝင် ကို ပြန်စစ်လို့ရအောင် ကွန်ယက်တည်ဆောက်နိုင်တယ်။

Central Epidemic Command Center (CECC) က ဇန်နဝါရီ ၂၄ ရက်နေ့ နဲ့ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ကြားမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်ချက်ပေါင်း ၁၂၄ ခုကို ထုတ်ပြန်ပေးခဲ့ တယ်။

အဲဒီညွှန်ကြားချက်တွေထဲမှာ ဝေးဝေးနေရေး မူဝါဒနဲ့ နှာခေါင်းစည်းအသုံးပြုမှုဆိုင်ရာ စည်းကမ်း တွေလည်းပါတယ်။တိုင်ဝမ်အစိုးရက Lockdown မလုပ်ပေမယ့် ရောဂါကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ စည်း ကမ်းချက်တွေကို တင်းတင်းကျပ်ကျပ်စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးတယ်။

ကျန်းမာရေးပစ္စည်းများ

တိုင်ဝမ်အစိုးရက ဇန်နဝါရီလဆန်းထဲက အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါပိုး ကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့အတွက် လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေးပစ္စည်းစုဆောင်းမှုတွေစတင်ခဲ့တယ်။ ပြည်တွင်း ထုတ်လုပ်သူတွေကို စုစည်းခဲ့တယ်။ မိမိနိုင်ငံလိုအပ်ချက်မပြည့်ခင်မှာ ပြည်ပကို တင်ပို့တာ ဆိုင်းငံ့ ထားခဲ့တယ်။ ဇန်နဝါရီလ ၂၀ ရက်နေ့မှာ ခွဲစိတ်ခန်းသုံး နှာခေါင်းစည်း ၄၄ သန်း၊ N95 နှာခေါင်းစည်း ၁.၉ သန်း နဲ့ negative-pressure isolation အခန်း ၁၁၀၀ အသင့် ရှိ ကြောင်း ကြေညာခဲ့တယ်။

အခုတော့ တိုင်ဝမ်နိုင်ငံမှာ ရောဂါကာကွယ်ရေးလိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေးပစ္စည်းတွေ ပြည့်စုံနေပြီ ဖြစ် တဲ့အတွက် ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့က စပြီး အမေရိကန်အပါအဝင် ရောဂါကူးစက်မှု များပြားတဲ့နိုင်ငံ နဲ့ အခြားဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေကို နှာခေါင်းစည်း ၁၆ သန်းပေးပို့လှုဒါန်းခဲ့တယ်။

ပြန်ချုပ်လိုက်ရင်တော့ တိကျတဲ့ ကွပ်ကဲမှုစနစ် နဲ့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုကောင်းခြင်းက တိုင်ဝမ် နိုင်ငံ ကို ကယ်တင်လိုက်တာပါပဲ။

ကိုးကား

၁။ Response to COVID-19 in Taiwan;Big Data Analytics, New Technology, and Proactive Testing, Journal of the American Medical Association 3 March 2020
၂။ The Diplomat 6 April 2020

၃။ Foreign Policy 9 April 2020

၄။ https://www.cdc.gov.tw/En

•