ရထားလမ်းတွေ ဘူတာရုံလေးတွေကို စိတ်ဝင်စားတဲ့ကျွန်တော်ဟာ ကလောဘူတာရုံကို လည်း ဓာတ်ပုံရိုက်ဖူးတယ်။ မြင်းဒိုက်ဘူတာကနေ ခွေးရုပ်ဘူတာအထိ ရထားလမ်းအတိုင်း ခြေလျင်
လေ ျှာက် ပြီး ရထားလမ်းလှိုဏ်ဂူတွေ၊ လွန်းထိုးတွေကို လေ့လာဖူးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကလော မြို့ အနားက ရထားလမ်းပေါ်မှာ အလွန်လှပတဲ့ ကျောက်စီတံတားတစ်ခုရှိမှန်း မသိခဲ့ဘူး။
မော်တင်စွန်းဘုရားပွဲကနေ ရန်ကုန်ကို ပြန်ရောက် ပြီးချိန်မှာပဲ ကလော ဒေသခံ မိတ်ဆွေက သာမိုင်းခမ်းမြို့ဟောင်းနဲ့ ပတ်သက် ပြီး ကျွန်တော်တွေ့ဆုံ မေးမြန်းချင်တဲ့ သူတစ်ယောက် ကို စုံစမ်းလို့ရပြီလို့ အကြောင်းကြားတဲ့အတွက်ကလောကိုနှစ်ညအိပ် သွားခဲ့တယ်။ ကလော ရောက် တော့ မထင်မှတ်ဘဲ ကလောကနေ အောင်ပန်းဘက် အထွက် ရထားလမ်းမှာ ကျောက်တုံးတွေနဲ့ ဆောက်ထားတဲ့ ရထားလမ်း တံတားတစ်ခု ရှိ တယ် ဆိုတဲ့ သတင်းကြားလို့ သွားကြည့်ခဲ့တယ်။
တံတားရှိတဲ့နေရာက အောင်ပန်းဘက်အထွက် အင်းပြင်ရွာနောက်ဘက်မှာ ရှိပါတယ်။ ကလော ကနေ အောင်ပန်း လမ်းအတိုင်းသွား၊ ကလောမြို့အထွက် အင်းပြင်ရွာရောက်ရင် ညာဘက်မှာ တွေ့ရမယ့် အင်းပြင် ရေထွက်ကို သွားတဲ့ လမ်းအတိုင်း ချိုးဝင်လိုက်ပါ။ လမ်းဆုံရောက်ရင် ရေထွက် ဘက်ကို မသွားပဲ ညာဘက် အင်းပြင်ပရိယတ္တိစာသင်တိုက်ဘေးက လမ်းအတိုင်းဆက်သွားပါ။ ရထားလမ်းကို တွေ့တဲ့အခါ ကား ( သို့) ဆိုင်ကယ် ကို ရပ်ထားပြီး ကားလမ်းဘယ်ဘက်ကို ဆင်း၊ ရထားလမ်းအတိုင်း အောင်ပန်းဘက်ကို ငါးမိနစ်လောက်လေ ျှာက်လိုက်ရင် တံတားအမှတ် ၂၆၇ လို့ ရေးထားတဲ့ တံတားကို တွေ့ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
တံတားက အခုံးသုံးခုရှိပြီးကျောက်တုံးတွေကို ထုဆစ်လို့ ကျောက်စီတံတားအဖြစ်တည်ဆောက် ထား တာပါ။ လက်ရာအတော်ကောင်းပါတယ်။ ချဉ်းကပ်လမ်းနေရာက မြေထိန်းနံရံကတော့ ကျောက်တုံးကြီးတွေကို သရိုး မကိုင်ဘဲ ဒီအတိုင်းစီထားတာဖြစ်ပါတယ်။ တံတားတည်ဆောက် ထားတဲ့ ကျောက်တုံးတွေကတော့ အုတ်ခဲအရွယ်ရှိသလို တံတားအပေါ်ဘောင်မှာတော့ နှစ်ပေ ပတ်လည်လောက်ရှိမယ့် ကျောက်တုံးကြီးတွေသုံးထားတာလည်း မြင်ခဲ့ရတယ်။ တံတားဘောင် မှာတော့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာနဲ့ 267 လို့ ထွင်းထားတဲ့ အုတ်ခုံရှိတယ်။
တံတားအောက်မှာ ရေချောင်းတစ်ခု ရှိတယ်။ ချုံတွေပိတ်နေလို့ ရေစီးရေလာမကောင်းဘူး။ တံတားပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ချောင်းထဲက ချုံနွယ်ပိတ်ပေါင်းတွေကို ရှင်းလိုက်မယ်ဆိုရင် ဓာတ်ပုံရိုက်ဖို့ ရှုခင်းကောင်းတဲ့နေရာဖြစ်လာမှာပါ။ စိတ်မကောင်းစရာ မြင်ခဲ့ ရတာကတော့ တံတား အလယ်တိုင် မှာ ပေါက်နေတဲ့ညောင်ပင်ကို အပေါ်က သစ်ကိုင်းတွေကိုပဲ ခုတ်ပြီး အမြစ်ကို မသတ်တဲ့အတွက် တံတားတိုင်က ကျောက်တွေကို ထိုးခွဲနေတဲ့ မြင်ကွင်းပါပဲ။ ဒီအတိုင်းဆက်ထားနေရင်တော့ တံတား တိုင်ပျက်စီး သွားနိုင်ပါတယ်။
တံတားဆောက်လုပ်တဲ့နှစ်ကိုမှန်းဆနိုင်ဖို့အတွက် အချက်အလက်များလိုက်ရှာတဲ့အခါ နှစ်တစ်ရာ ပြည့် မီးရထား ( ၁၉ ၇၇ မေလ) စာစောင်အရ သာစည် – ရွှေညောင် မီးရထား လမ်း ဖောက်မှုကို ၁၉ ၀၉ ခုနှစ်မှာစတင်တယ်။ ၁၉ ၁၂ ခုနှစ် ဇွန် ၁၅ ရက် နေ့ မှာ သာစည် – ကျွဲတပ်ဆုံ အပိုင်းပြီး တယ်။ ၁၉ ၁၄ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၂၀ ရက်နေ့မှာ ကျွဲတပ်ဆုံ – ယင်းမာပင် အပိုင်းပြီးတယ်။ ၁၉ ၁၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၅ ရက်နေ့မှာ ယင်းမာပင်-ကလော အပိုင်း ပြီးတယ်။ ၁၉ ၁၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၅ ရက်နေ့မှာ ကလော- အောင်ပန်းအပိုင်း ပြီးတယ်။ ၁၉ ၂၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၀ ရက်နေ့မှာ အောင်ပန်း – ဟဲဟိုး အပိုင်းပြီးတယ်၊ ၁၉ ၂၁ ခုနှစ် မေလ ၂ ရက်နေ့ မှာ ဟဲဟိုး- ရွှေညောင်အပိုင်းပြီးတယ် လို့ တွေ့ရတယ်။ ဒီတော့ ဒီရထားလမ်းတံတားကို ၁၉ ၁၅ ပတ်ဝန်းကျင် မှာ တည်ဆောက်ခဲ့တယ်လို့ မှန်းဆရပါတယ်။ ကလောမြို့ သမိုင်းမှတ်တမ်းတစ်ခုမှာတော့ ကလောဘူတာရုံဖွင့်ပွဲကို ၁၉ ၁၅ ခု နှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပခဲ့ပြီး ဒုတိယဘုရင်ခံချုပ် ဆာဟားကုတ်ဘတ္တလာ ကိုယ် တိုင်တက်ရောက်ဖွင့်လှစ်ခဲ့တယ်လို့ဆိုတယ်။
ဒီတံတားကို အင်္ဂလိပ်တွေ သာစည် – ရွှေညောင်ရထားလမ်းဖောက်တဲ့ အချိန်မှာ ပါလာတဲ့ ပထန် လူမျိုးကျောက်ဆစ်လုပ်သားတွေက ဆောက်ခဲ့တာလို့ သိရတယ်။ ပထန်ဆိုတာက အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံတောင်ပိုင်းနဲ့ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအနောက်မြောက်ပိုင်းမှာ အများဆုံးနေထိုင်တဲ့ Pashtuns လူမျိုးတွေကို ခေါ်တာဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်တော့် ကို တံတား အကြောင်း ပြောပြတဲ့သူကပဲ ရထားလမ်းဖောက်လုပ်ရေးမှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ ပထန်လူမျိုး အချို့ က အင်းပြင်ရွာမှာ အခြေချနေထိုင်ခဲ့တယ်၊ သူတို့ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်တဲ့ ဗလီလည်း အင်း ပြင်ရွာ မှာရှိတယ်။ ပထန်လူမျိုးတွေရဲ့ သုသာန်တစ်ခုလည်း အခုထိ ရှိသေးတယ်လို့ ပြောတယ်။
ဒါနဲ့ အင်းပြင်ရွာမှာရှိနေသေးတဲ့ ပထန်လူမျိုးအဆက်အနွယ်တွေကို လိုက်ရှာတော့ အသက် ၇၃ နှစ် အရွယ်အမျိုးသားကြီးတစ်ယောက်ကို တွေ့တယ်။ သူက အင်းပြင်မှာ အခြေချနေခဲ့တဲ့ ပထန် လူမျိုးတွေရဲ့ ဒုတိယမျိုးဆက်ပေါ့။ သူ့ဖခင်က အခု ပါကစ္စတန် ပတ်ရှဝါဒေသက ၊ အသက် ၁၆ နှစ် မှာ ဘကြီးဖြစ်တဲ့သူနဲ့ အတူ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက လမ်းလုပ်ငန်းတွေမှာ အလုပ်လုပ်ဖို့ လုပ်သား စုဆောင်းရာမှာ ပါဝင်ခဲ့ပြီး မြန်မာပြည်ကို ရောက်လာခဲ့ တယ်။ ပထမဆုံးအလုပ်လုပ်ခဲ့ရတာက ကရင် ပြည်နယ်ဖာပွန်လမ်းဖောက်လုပ်ရေးနဲ့ ကယားပြည်နယ်မော်ချီးမိုင်း လမ်းဖောက်လုပ်ရေး စီမံကိန်းတွေမှာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်မှ ရထားလမ်းဖောက်တဲ့နေရာကို ရောက်လာတာ၊ အဲဒီ အချိန် က ရထားလမ်းဖောက်တဲ့နေရာမှာ ပထန်တွေအပြင် တူရကီ ( အခုအခေါ် တူကီယဲ Türkiye) စစ်သားတွေလည်း ပါတယ်လို့ ဆို တယ်။
တူရကီစစ်သားဆိုတာကတူရကီစစ်သုံ့ပန်းတွေကို ပြောတာဖြစ်မှာပါ။ ပထမကမ္ဘာစစ်မှာ တူရကီက ဂျာမနီဘက်ကနေ ဝင်တိုက်တယ်။ အဲဒီ အချိန်က မက်ဆိုပိုတေးမီးယား ( အခု အီရတ်နိုင်ငံ ရှိရာ ဒေသ) နဲ့ပါလက်စတိုင်း စစ်မြေပြင်တွေမှာ တူရကီ တပ်တွေအရေးနိမ့်ပြီး အင်္ဂလိပ်တပ်ဖွဲ့ တွေ ဆီမှာလက်နက်ချရတယ်။ အဲ ဒီသုံ့ပန်းတွေထဲက တစ်သောင်းကျော်ကို မြန်မာ နိုင်ငံ ပို့ပြီး သရက် နဲ့ မိတ္ထီလာ သုံ့ပန်း စခန်း တွေမှာထားတယ်။ပထမကမ္ဘာ စစ်ပြီးနောက်ပိုင်း ပေါ်ပေါက် လာတဲ့ တူရကီသမ္မတနိုင်ငံသစ်နဲ့ အင်္ဂလိပ်တို့ စစ်ပြေငြိမ်းစာချုပ်ချုပ်ပြီးတော့ အဲဒီသုံ့ပန်းတွေကို တူရကီနိုင်ငံကိုပြန်ပို့ခဲ့တယ်၊မြန်မာနိုင်ငံ မှာ ဖမ်းဆီးထားစဉ်ကာလအတွင်း စစ်သုံ့ပန်း တစ်ထောင် လောက် အကြောင်း အမျိုးမျိုးနဲ့ သေဆုံးခဲ့ပြီး အခုထိ သရက်မြို့နဲ့ မိတ္ထီ လာမြို့တွေမှာ တူရကီ စစ်သခိ ၤျုင်း တွေရှိ ပါသေးတယ်။ အဲဒီစစ်သုံ့ပန်းတချို့ဟာ သာစည် – ရွှေ ညောင် ရထားလမ်း ဖောက်လုပ်ရေးမှာ ပါဝင်ခဲ့ပုံရပါတယ်။
သာစည် – ရွှေညောင်ရထားလမ်းစီမံကိန်းပြီးတော့ ပထန်လူမျိုးအတော်များများ အင်းပြင်ရွာမှာ ပဲ အခြေချတယ်။ ၁၉ ၂၁ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းမှာတော့ ကလောမြို့ရဲ့ လူဦးရေ ၂၉၉ ၇ ဦးရှိပြီး ဗုဒ္ဓ ဘာသာ ၅၈%၊ ဟိန္ဒူ ၂၁.၅%၊ မူဆလင် ၆.၇% နဲ့ ခရစ်ယန် ၆.၂% ရှိတယ်လို့ ဖော်ပြ ထားတာတွေ့တယ်။ ပထန် လူမျိုးတွေက မူဆလင် ၆.၇% ထဲမှာ ပါမှာပေါ့။ အင်းပြင် မှာ အခြေချ နေတဲ့ ပထန်လူမျိုးတွေကစိုက်ပျိုးရေးလုပ်တယ်။ကျောက်ထုတ်၊ထုံးဖုတ်လုပ်ငန်းလုပ်တယ်၊ ကုန် ရောင်းကုန်ဝယ်လုပ်တယ်။ ကျွန်တော်တွေ့ဆုံစကားပြောခဲ့ရတဲ့ ဦးကြီးရဲ့ အဖေကတော့ ပတ်ဝန်း ကျင် ရွာတွေရဲ့ ဈေးနေ့တွေမှာ အဝတ်အထည်တွေလိုက်ရောင်းတယ်။ အဲဒီအချိန်က ကားလမ်း မပေါက်၊ လှည်းခေတ်ဖြစ်တော့ အထည်ထုတ်ကြီးကို ထမ်းပြီး သွားရတယ်။ နောင်တော့ အိမ်ဆိုင် ဖွင့်တယ်။
ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ အင်္ဂလိပ်တွေ၊ အိန္ဒိယနွယ်ဖွားအများစုတွေ လိုပဲ ပထန်လူမျိုး အတော် များ များ ကလောကို စွန့်ခွာသွားကြ တယ်။ စစ်ပြီးတော့ တစ်ချို့ပြန်လာတယ်၊ တစ်ချို့ ပြန်မလာ တော့ဘူး။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်းမှာ တချို့ တွေက ကလော၊ တောင်ကြီး စတဲ့မြို့တွေကို ရွှေ့သွား ကြတယ်။ ၁၉ ၆၂ ခုနှစ် တော်လှန်ရေး ကောင်စီ အာဏာသိမ်းပြီးတော့ ပါကစ္စတန်ကို အပြီးပြန်သွား ကြတဲ့ မိသားစုတွေလည်း ရှိတယ်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ(၃၀ ) ရက် နေ့ ကလောမြို့နယ် အထွေထွေ အုပ်ချုပ်ရေးဦးစီးဌာနရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာတော့ ပထန်လူမျိုး လို့ သီးခြား ဖော်ပြမထားပေမဲ့ ပါကစ္စတန် လူမျိုးခေါင်းစဉ်နဲ့ ကလောမြို့မှာ ၆၅၁ ဦး၊ အောင်ပန်းမြို့မှာ ၂၇၉ ဦး ရှိတယ်လို့ဖော်ပြထားတာတွေ့တယ်။မူလပထမအခြေချခဲ့တဲ့အင်းပြင်ရွာမှာတော့ပထန်မိသားစု သုံး လေး အိမ်ထောင်ပဲကျန်တော့တယ်။
အင်းပြင်ရွာထဲမှာ ရှိတဲ့ ဗလီကိုလည်း သွားကြည့်ခဲ့တယ်။ ဗလီက အင်းပြင် ပရိယတ္တိစာသင်တိုက် နဲ့ မျက်နှာချင်းဆိုင် လမ်းတစ်ဘက်က အနိမ့်ပိုင်းထဲမှာ ရှိတယ်။ ဟိုတုန်းကတော့ ပျဉ်ထောင် အဆောက် အအုံပေါ့၊ အခုတော့ အုတ်တိုက်လေးဖြစ်နေပြီ။ ဗလီကတော့ သေးသေးပါပဲ။ ဗလီမှာ တာဝန်ယူ ထမ်းဆောင်နေတဲ့ ဗလီ ဆရာနဲ့လည်း တွေ့တယ်။ ကျွန်တော်က အများနားလည် အောင် ဗလီ ဆရာ လို့ ပြောပေမယ့် သူ့ကိုယ်သူတော့ ရှေ့ဆောင်ဆရာလို့ ပြောတယ်။ ဝတ်ပြု ကိုးကွယ်တဲ့ အခါ ရှေ့ကနေ ဦးဆောင်ပေးရသူဖြစ်တဲ့အတွက် အဲဒီလိုခေါ်တာလို့ ဆိုတယ်။
သူကတော့ အင်းပြင်ဗလီမှာ တာဝန်ယူ နေတာ နှစ်လေးဆယ်လောက်ရှိပြီ၊ ဒါပေမဲ့ ဒေသခံ မဟုတ်ဘူး။ ကျောက်ဆည်ဘက်ကပါ။ ယင်းတော်ဘာသာရေးကျောင်းတက်၊ မော်လဝီဖြစ်ပြီးတဲ့ နောက်အင်းပြင်ရွာကို တာဝန်ကျတာပါ။ သူက ပထန် လူမျိုးတွေ အခြေချနေထိုင်ပုံ အကြောင်း ကိုတော့ တိတိ ကျကျ မပြောနိုင်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ မှတ်တမ်းတွေ အရ ဗလီရဲ့ သက်တမ်းက နှစ်တစ်ရာ ကျော်ပြီ၊ ရထား လမ်းဖောက်တဲ့ အချိန်က ပထန် လူမျိုးတွေ ရော၊တူရကီလူမျိုးတွေပါ ဒီဗလီမှာ ဝတ်ပြုခဲ့တယ် လို့ ပြောတယ်။ ဒီဗလီက ကလောမြို့ထဲမှာ ရှိတဲ့ ဗလီထက်ပိုပြီးရှေးကျမယ် ထင် တယ်။အခုအချိန်မှာတော့အင်းပြင်မှာကျန်နေသေးတဲ့ပထန်လူမျိုးတွေနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် က အစ္စလမ် ဘာသာဝင်တွေ လာရောက်ဝတ်ပြု နေတယ်လို့ဆိုတယ်။
ပထန်လူမျိုးတွေရဲ့ သုသာန်ကတော့ ရွာအထွက် တောင်စောင်းမှာရှိတယ်။ အဲဒီနေရာနေ တံတား အမှတ် ၂၆၇ ကို လှမ်းမြင်နေရတယ်။ တံတားဆီကို သွားလို့လည်း ရတယ်။ သုသာန်ကို အုတ် တံတိုင်း ခတ် ထား ပြီး အဝင်ဝမှာ သံတံခါးတစ်ချပ်ရှိတယ်။ အရင်ကတော့ ဒီနေရာက ထင်းရှုး တောင်ကုန်း အခြေ၊ လူတွေနဲ့ဝေးတဲ့နေရာဖြစ်မှာပေါ့။ အခုတော့ တောင်ကုန်းတစ်ခုလုံးက အိမ်ရာ စီမံကိန်းဖြစ်နေပြီ၊ နောင်ဆိုရင် သုသာန်ကိုတောင် မျိုသွားတော့မလားမသိဘူး။ သုသာန် ဘေးက လ ျှိုထဲမှာလည်း အိမ်တစ်လုံးဆောက် နေတာတွေ့ တယ်။ ဗလီဆရာက သုသာန် ထဲမှာ ၁၉ ၁၃ ခုနှစ်လို့ ရေးထားတဲ့မှတ်တိုင်တစ်ခု ရှိတယ်လို့ ပြောလိုက်ပေမယ့် ရှာမတွေ့ဘူး။ ခုနှစ် ကို အူရ်ဒူဘာသာနဲ့ ရေးထားလို့ မတွေ့ရ တာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ မှတ်တိုင်အများစုက သစ် သား တိုင်တွေဖြစ်လို့ ပျက်စီးနေပြီး အုတ်စီ၊ ကျောက်ပြား ကပ်ထားတဲ့ မှတ်တိုင်က နည်းနည်း ပဲရှိတယ်။ အဲဒီလို မှတ်တိုင် တွေ မှာတော့ ကိုရန်ကျမ်းစာ ကောက်နှုတ်ချက်တွေကို အာရဗီ ဘာသာ နဲ့ရေးပြီး လူနာမည်တွေကို အူရ်ဒူ ဘာသာနဲ့ ရေးထား တယ်။
သချို င်္င်းစာမှတ်တိုင်တွေထဲမှာ ၁၉ ၃၂ ခုနှစ်လို့ အင်္ဂလိပ်လိုရေးထားတဲ့ မှတ်တိုင်နှစ်ခုတွေ့တယ်။ ဖတ်တတ်တဲ့သူကို အကူအညီတောင်းပြီး ဘာသာပြန်ကြည့်တော့ “ယအ်ကူဗ်ခါန်ရဲ့ ဇနီး၊ ကွယ်လွန် သူ အတွရ် ဂျားန် ၁၉ ၃၂ ခုနှစ် မေလ ၄ ရက် ကွယ်လွန်” နဲ့ “မွတ်လ္လာ အဗ်ဒုလ် ဂဖူးရ်ရဲ့ဇနီး၊ ကွယ်လွန်သူ မရ်ယန်မ်ဘီဘီ ၁၉ ၃၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ကွယ်လွန်” လို့ သိရတယ်။ အခု အချိန် ထိ လည်း ကလောနဲ့ အင်းပြင်က ပထန်လူမျိုးတွေ ကွယ်လွန်ရင် ဒီသုသာန်မှာပဲ မြေမြှုပ်သင်္ဂြ ိုဟ် တယ်လို့ သိရပါတယ်။
နေရာအားလုံးကို လေ့လာပြီးတော့ ပထန်လူမျိုးတွေအကြောင်းရှင်းပြတဲ့ အင်းပြင်ရွာက မိတ်ဆွေ ကို ကျွန်တော့်ကို ပြောပြခဲ့တဲ့အကြောင်းအရာတွေရယ်၊ နောက်ထပ် သိသင့်တဲ့သမိုင်းအချက် အလက်တွေရယ်ကို မှတ်တမ်းတင်ထားဖို့တိုက်တွန်းခဲ့တယ်။
တံတားအမှတ် ၂၆၇ ဟာ လှပတဲ့တံတားတစ်ခုဖြစ်သလို ကလောမြို့သမိုင်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု လို့ လည်းပြောလို့ရပါတယ်။
Ye Htut's Blog 
So interesting. I wonder the British knows about these Turkish POWs. Only hear about the story of River Kwai. But also thanks to under 100 years colonial state we have bridges and roads which are still in use. Myanmar people lives have not been improved since independence. It is understandable that different race has no empathy for another race. But killing and shelling your own race is unbelievable, in the name of Buddhist.
LikeLike