သူငယ်ချင်းနှစ်ယောက် ဆွေးနွေးခန်း (၁၀ )

သူငယ်ချင်း – မင်းက ငါ့ ကားသမားကိုတော့ ပြောလိုက်တာ၊ မင်းရဲ့ ကားသမားတုန်းကတော့ ဘာမှ မပြောပါလား။

ကျွန်တော် – မင်းလည်း နှစ်ယောက်လုံးမောင်းတာ စီးဖူးတာပဲ။ တူလို့လား။ မင်းလူက ခွေ ( ဂွေ ) ကိုင်ချင်တာပဲရှိတယ်၊ အတက်မှန်း၊ အဆင်းမှန်း၊ လမ်းကွေ့မှန်း၊ ချိုင့်မှန်း၊ ကျင်းမှန်းမသိ၊ ဂီယာ ချိန်းဖို့လည်း နားမလည်၊ လီဗာပဲ စွတ်နင်းနေလို့ မင်းတောင်မှ ဘုရားတ စီးနေရတာ မဟုတ်ဘူးလား။

သူငယ်ချင်း – ကားမကောင်းတာလည်း ပါပါတယ်ကွာ။

ကျွန်တော် –

ကျွန်တော် – ဟေ ၊ အရင်ကားသမားတွေတုန်းကလည်း ဒီကားပဲ။ ဒါပေမယ့် ပြုပြု ပြင်ပြင် ထိန်း ထိန်းသိမ်းသိမ်းရှိတော့ စီးတဲ့လူ စိတ်မဆင်းရဲရဘူးမဟုတ်လား။ မင်းလူက ဆီသာ ရောင်းချင်တာ ကားမပြင်တတ်တော့ ကားက ဂျုံးဂျုံးကျပြီး အေးချမ်းမေ ဖြစ်
တော့ မယ်။

ဤတွင် တစ်ခန်းရပ်

သာမိုင်းခမ်း (၃)

အဖွားဒေါ်အေးတီ က လက်ရှိ သာမိုင်းခမ်းနေရာက ဒုတိယနေရာ၊ ပထမ သာမိုင်းခမ်းက မွေတော် ဘုရားကုန်းတောင်ဘက်မှာလို့ ပြောတယ်။ လက်ရှိနေရာကို ဘယ်အချိန်က ရွှေ့လာခဲ့သလဲဆိုတာ တော့ သူမသိဘူး။ မင်းလမ်းမ တောင်ဘက် က ဟော်နေရာ၊ မြောက် ဘက်အကွက်မှာ စော်ဘွားရဲ့ ကျန်တဲ့ ဇနီးတွေ၊မောင်းမတွေအတွက်အိမ်တွေဆောက်ထားတယ်။အခုဒေါ်အေးတီ တို့နေတဲ့ မြေကွက် က ဒုတိယဇနီးအိမ်ရှိခဲ့တဲ့နေရာလို့ ဆိုတယ်။

လက်ရှိ သာမိုင်းခမ်းရွာရဲ့ ဟော်ကုန်းလမ်းက စော်ဘွားကြီးဟော်ခြံဝင်းအဆုံးပဲ။ အခု မင်းလမ်းမ လို့ ခေါ်နေတဲ့လမ်းကို စော်ဘွားကြီးရှိချိန်က မင်္ဂလာလမ်းမ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတယ်။ အဲဒီလမ်း ကို မင်္ဂလာမရှိတဲ့ အရာတွေမဖြတ်ရဘူး။ ရွာတောင်ဘက်မှာ နာရေးရှိရင် ရွာပြင်က ပတ်ပြီး သုသာန် ကို သွားရတယ်။ ရွာမြောက်ဘက်က လည်း ဒီအတိုင်းပဲ။

ရွာအဝင်မှာတွေ့ရတဲ့ မြင်းပြိုင်လမ်းဆိုတာက စော်ဘွားကြီးရှိချိန်က မြင်းပြိုင်ပွဲတွေလုပ်တဲ့လမ်း ဖြစ် ပါတယ်။ အရင်က မြင်းပြိုင်ကွင်းလမ်းဆိုတာက အကျယ်ကြီး၊အခု အိမ်တွေရှေ့တိုးဆောက်လိုက် တဲ့အတွက် ကျဉ်းကျဉ်းလေးပဲကျန်တော့တာ၊ အခု အိမ်တွေနောက်ဘက်မှာ မြင်းပြိုင်လမ်း ကို သတ်မှတ်ထားတဲ့ မြေသားတံတိုင်းနေရာတွေတွေ့နိုင်သေးတယ်။

သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားမင်းမောင်ဖိုး လက်ထက်မှာ သာမိုင်ခမ်း စည်ကားတိုးတက်လာတာဟာ အင်္ဂ လိပ် အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တရားအပြောင်းအလဲက အဓိက အခန်းက ပါတယ်။ ၁၈၈၇ ခုနှစ် ရှမ်းပြည် တောင်ပိုင်းကို ချီတက်လာတဲ့ အင်္ဂလိပ် စစ်ကြောင်းကို ခေါင်းဆောင်တာက ဗိုလ်မှူးကြီး စတက် မန်း ( Col. Stedman)၊ နိုင်ငံရေးအရာရှိက ဟီလ်ဒါဘရန် ( A-H Hilderbrand ) ဖြစ်ပြီး သူ့ လက် ထောက်က ဂျော့ စကော့( Gorge Scott ) ဖြစ်ပါတယ။် ဂျော့စကော့ ဆိုတာက နောင်မှာ ဆာဘွဲ့ ရခဲ့တဲ့ ဆာဂျိမ်းဂျော့စကော့ ဖြစ်ပြီး နာမည်ကျော် Burman စာအုပ်ကို ရေးသား ပြုစုခဲ့တဲ့ စာရေး ဆရာ ရွှေရိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ရှမ်းပြည်နယ်မှာ အင်္ဂလိပ် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာ ထူထောင် တဲ့အခါ ဆာဂျော့ စကော့က အရေးပါတဲ့အခန်းက ပါဝင်ခဲ့တယ်။ သူဟာ မြန်မာရော ရှမ်းစကား ပါပြောနိုင်ပြီး လူသူအရောက် အပေါက်နည်းတဲ့ ၀ ဒေသ အပါအဝင် ရှမ်းပြည်နယ် တစ်ခု လုံးကို လှည့်လည် သွားရောက်ရင်း စော်ဘွား တွေ၊ ငွေခွန်မှူးတွေကို စည်းရုံးခဲ့တယ်။ သူတို့နဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ခင်မင် ရင်းနှီးမှု ရအောင်တည်ဆောက် ခဲ့တယ်။ အင်္ဂလိပ်ကို ခုခံ နေတဲ့လင်းပင်မင်းသား ကို ကိုယ်တိုင် တွေ့ဆုံစည်းရုံးပြီးလက်နက်ချအောင်လုပ်ခဲ့တာလည်း သူပါ ပဲ။ နောင်မှာ သာမိုင်း ခမ်း စော်ဘွား မင်းမောင်ဖိုးကို ကယ်တင်ပေးခဲ့လည်း သူပါပဲ။

အင်္ဂလိပ်တွေက ညောင်ရွှေကို သိမ်းပြီးတော့ အင်းလေး ကန် မိုင်းသောက်ဒေသမှာ ဗိုလ်မှူးကြီး စတက် မန်း ( Col. Stedman) ကို ဂုဏ်ပြုတဲ့အနေနဲ့ စတက်မန် ခံတပ် ( Fort Stedman) ကို တည်ဆောက်အခြေပြုပြီး အဲဒီကနေ ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းသိမ်းပိုက်ရေးကို ဆက်လုပ်တယ်။ ၁၈၉ ၀ ပြည့်နှစ်ရောက်တော့ ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းတစ်ခုလုံးကို သိမ်းသွင်းလိုက်နိုင်ပြီးဖြစ် တဲ့အတွက် အရေးပိုင်နဲ့ ဝန်ထောက်တွေ ခန့်ထားပြီး အုပ်ချုပ်တယ်။

အဲဒီအချိန်က အနောက်ပိုင်းဆိုင်ရာဝန်ထောက်ရုံးက သာမိုင်းခမ်းမှာ အခြေစိုက်ပြီး ရုံးနေရာက အခု တောင်ကြီးကားလမ်းတောင်ဘက်ကျောက်နွားတောင်အနားမှာရှိတယ်။အင်္ဂလိပ်ဝန်ထောက် ရုံး ရှိ တဲ့အတွက် သူ့အုပ်ချုပ်မှုအောက် မှာ ရှိတဲ့ ပင်းတယ၊ ရွာငံ၊ ပွေးလှ၊ ပင်မှီ၊ ဘော်နင်း၊ ကျုံး၊ ဘော်၊ လွယ်လုံ နယ်မြေတွေက ငွေခွန်မှူးတွေ၊ ကုန်သည် တွေ၊ အရပ်သူအရပ်သားတွေက ရုံးကိစ္စနဲ့ သာမိုင်ခမ်းကို လာရတယ်။ အရင်လို ကိုယ့်နယ်မြေ နဲ့ကိုယ် သီးခြားနေလို့မရတော့ဘူး။ ဒါ့ကြောင့် သာမိုင်းခမ်းက အုပ်ချုပ် ရေး ဗဟိုချက်တစ်ခုဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီအချိန်က ကလောကရွာအဆင့်ပဲ။ တောင်ကြီးမြို့ဆိုတာ မပေါ်သေး ဘူး။

သာမိုင်း ခမ်းစော်ဘွား မင်းမောင်ဖိုးကလည်း သူ့ရုံးကို အခု တောင်ကြီးကားလမ်းမြောက်ဘက် အင်္ဂလိပ်ဝန်ထောက် ရုံး နဲ့မလှမ်းမကမ်းမှာ ဖွင့်တယ်။ အဲဒီနေရာကို ရုံးကုန်းလို့ခေါ်တယ်။ သာမိုင်း ခမ်း စော်ဘွား ဟော်ကို အောင်ပန်း ပြောင်းလိုက်တော့ အဲဒီရုံးကို ဇရပ်အဖြစ် ပြောင်းလိုက်ပြီး ကိုးခန်းဇရပ်လို့ ခေါ် ကြတယ်။ နောင် တော့ မီးလောင်ပျက်စီးသွားတယ်။

နောက်တစ်ခါ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအရလည်း အင်္ဂလိပ်တွေက ၁၈၈၉ ခုနှစ်မှာ ရန်ကုန် – မန္တ လေးရထားလမ်းကို ဖောက်လုပ်လိုက်တော့ သာစည်ဘူတာက ရှမ်းပြည်နယ်ကုန်သွယ်ရေး အတွက် တံခါးပေါက်ဖြစ်လာတယ်။ ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းက သာစည်ဘူတာကို ဆင်းရင် သာမိုင်း ခမ်း နယ်မြေ ကလော၊ မကွေ တို့ကို ဖြတ်ပြီး လှည်းတွေ၊ ဝန်တင်နွားတွေနဲ့ ဆင်းရတော့ သာမိုင်းခမ်းက ကုန်သွယ်ရေးအရလည်းအရေးပါလာတယ်။ ကလောမြို့နေရာက ကုန်သည် တွေ အတွက် တစ်ထောက်နားစခန်းဖြစ်လာတယ်။

သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွား မင်းမောင်ဖိုးကလည်း ခေတ်မီတဲ့သူပဲ။ သူကိုယ်တိုင် သာစည်အထိ ဆင်းပြီး ရထားနဲ့ ရန်ကုန်သွား၊ ရွှေတိဂုံဘုရားဖူး၊ အိန္ဒိယဘုရင်ခံကိုယ်စား မြန်မာနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်နေတဲ့ မဟာ ဝန်ရှင်တော်မင်းကြီးကိုလည်းတွေ့ဆုံဂါရဝပြုခဲ့သေးတယ်။ သူ့အုပ်ချုပ်ရေးရုံးမှာလည်း အင်္ဂလိပ်အစိုးရနဲ့ ဆက်ဆံရေးအဆင်ပြေအောင် အင်္ဂလိပ်စာတတ်တဲ့ တောင်ငူဇာတိ မောင်ရန် ကို စာရေးကြီးအဖြစ်ခန့်ထားခဲ့ တယ်။ ဒေသခံတွေက စာရေးကြီးမောင်ရန် ကို “စာရေးရန်”လို့ခေါ်သ တဲ့။

အဲဒီအချိန်က အင်္ဂလိပ်ဝန်ထောက်က မင်းစုံပွဲ လုပ်ရင် အခု ညောင်ပင်တန်းတွေနားက ကွင်းပြင် ကြီးမှာလုပ်တယ်။ မင်းစုံပွဲ ဆိုတာက ဒါဘာ ( Durbar)ကို ပြောတာပါ။ ဒါဘာ ရဲ့ မူရင်းက ပါရှန် စကားဖြစ်ပြီး ဘုရင့်ညီလာခံလို့ အနက်ရတယ်။ မဂိုဘုရင် တွေလက်ထက် အိန္ဒိယ နိုင်ငံ မှာ တော့ ဘုရင်တွေကို လက်အောက်ခံ နယ်စား၊မြို့စား တွေက အခစားဝင်တဲ့ အခမ်းအနားတွေကို ဒါဘာ လို့ခေါ်တယ်။ အင်္ဂလိပ်ကအိန္ဒိယကို သိမ်းပြီးတော့ အဲဒီ အစဉ် အလာကို ဆက်သုံးတယ်။ မြန်မာ နိုင်ငံကို သိမ်းပြီးတော့လည်း အဲဒီ အစဉ်အလာကို ဆက်ယူ လာတယ်။ မြန်မာ အဘိဓာန် မှာတော့ ဒါဘာ ကို မင်းပွဲသဘင် လို့ အနက်ဖွင့်ထားတယ်။

မင်းစုံပွဲရှိလို့ရှိရင် အနောက်ပိုင်းဝန်ထောက်နယ်မြေအတွင်းမှာ ရှိတဲ့ ငွေခွန်မှူးတွေအကုန်လာရ တယ်။ သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားက တည်းခိုဖို့ တဲတန်းကြီးတွေဆောက်ပေးတယ်။ ညဘက် ပွဲကြည့် ဖို့ မဏ္ဍပ်ကြီးတွေထိုးပေးတယ်။ အားကစားပွဲတွေ၊မြင်းပြိုင်ပွဲတွေလုပ်ပေးတယ်။ သံဃာငါးရာ ဆွမ်း လောင်းပွဲတွေလုပ်ရင်လည်း အဲဒီ ကွင်းပြင်မှာပဲလုပ်တယ်။

အခု ရွာအဝင်မှာ တွေ့ရတဲ့ ညောင်ပင်တန်းတွေက စော်ဘွားမင်းမောင်ဖိုး လက်ထက်မှာ စိုက်ခဲ့ တာ တွေ၊ သူ့လက်အောက်က ရွာတွေကို ငါးအိမ်တစ်ပင်၊ ဆယ်အိမ်တစ်ပင် စသည်ဖြင့် ခွဲတမ်းချပြီး စိုက်ခိုင်းပြီးတာဝန်ကျတဲ့သူက သေရင် ပြန်အစားထိုးစိုက်ရတယ်၊ အရင်က ဒီထက်အပင်တွေများ တယ်လို့ ဒေါ်အေးတီက ပြောပြတယ်။

အဲဒီအချိန်ကာလကတော့ သာမိုင်းခမ်း ရွှေခေတ်လို့ ဆိုရမှပဲ။ သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားအောက် မှာ ကျေးရွာအုပ်စု ၂၁ အုပ်စုရှိတယ်။ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက မင်းမောင်ဖိုးကို ငွေခွန်မှူးအဆင့်ကနေ မြို့စား အဆင့်တိုးပေးတယ်။ ( ၁၉ ၄၆ ခုနှစ်မှာ စော်ဘွားအဆင့်ရတယ်။ ) စော်ဘွားမင်းမောင်ဖိုးက သာမိုင်းခမ်းကို မြို့မ၊ ရုံးကုန်း၊ ဈေးကုန်း၊ တပ်ကုန်း ဆိုပြီး သေသေ ချာ ချာတည်ဆောက်ခဲ့တယ်၊ အဲဒီအချိန်က သာမိုင်းခမ်းမှာ ဘုန်းကြီးကျောင်းတောင် လေးကျောင်းရှိ ခဲ့တယ်။ ( အခုတော့ တစ်ကျောင်းပဲကျန်တော့တယ်)။ တစ်ချိန်က သာမိုင်းခမ်းဈေးနေ့ကလည်း ထင်ရှားတဲ့ ဈေးနေ့ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ပွေးလှ၊ ဘော်နင်း၊ သာမိုင်း ခမ်း၊ ဟဲဟိုး၊ အင်းတိန် ၊ ကျုံး ဈေးနေ့ တွေက အဓိက ဈေးနေ့တွေပေါ့။ အဲဒီအချိန်က ကလော၊ အောင်ပန်းဈေးနေ့တွေ မရှိ သေးဘူး။ အခုတော့ သာမိုင်း ခမ်းဈေးလည်း မရှိတော့ဘူး။ သာမိုင်းခမ်း ဈေးနေ့ဆိုတာလည်း နောက်လူတွေ မသိတော့ဘူး။ အဖွားဒေါ်အေးတီတို့ကတော့ သာမိုင်းခမ်းဈေးနေ့ကို ကိုယ့်ဘာသာ ကိုယ်မှတ်ထား ပြီး အရင် ထုံးစံ အတိုင်း ဈေးနေ့မှာ ငွေမချေးဘူး၊ စပါးတိုးမပေးဘူး၊ အကြွေးမပေး ဘူးတဲ့။ အဖွား ဒေါ်အေးတီ တို့မရှိတော့ဘူးဆိုရင်တော့ အဲဒီဓလေ့ထုံးစံလည်း ပျောက်ကွယ်သွား တော့မှာ ပါ။

သာမိုင်းခမ်း ရွှေခေတ်ဖြစ်နေချိန်မှာပဲ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တရားကို တိုးချဲ့လာတယ်။ ၁၈၉ ၄ ခုနှစ်မှာ အင်္ဂလိပ်တွေက တောင်ကြီးမြို့ကို တည်ထောင်ပြီး အရေးပိုင်ရုံးကို စတက်မန် ခံတပ်ကနေ တောင်ကြီးကို ရွှေ့ တယ်။ သာစည်-တောင်ကြီး လမ်း ဖောက်တယ်။ သာစည် – ရွှေညောင်ရထားလမ်းက ၁၉ ၀၉ ခုနှစ် မှ စတင်ပြီး ၁၉ ၁၅ ခုနှစ် ဖေဖော် ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့မှာ အောင်ပန်းအထိ ရထားလမ်းပေါက်တယ်။

ရထားလမ်းဖောက်လုပ်မှုနဲ့ အတူ ကလောမြို့တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းကိုလည်း အင်္ဂလိပ် အစိုး ရ က စီစဉ်ဆောင်ရွက်လာတယ်။ အင်္ဂလိပ်တွေက ကလောကို တောင်ကြီး၊ လားရှိုး၊ လွယ်မွေ၊ လွယ် လင် တို့လို အင်္ဂလိပ်တွေ တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်တဲ့ သီးသန့်နယ်မြေ ( Notified Area ) အဖြစ် တည် ဆောက်နိုင်ဖို့ သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွားနဲ့ ညှိနှိုင်းတယ်။ ၁၉ ၁၁ နိုဝင်ဘာလမှာ သာမိုင်ခမ်းစော်ဘွား လွှဲပြောင်းပေးတဲ့ နယ် မြေနဲ့ရမည်းသင်းခရိုင်ထဲက နယ်မြေတစ်ချို့ကို ပေါင်းပြီး ကလောမြို့ အဖြစ် တည်ထောင်ဖို့ အမိန့်ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ ကလောမြို့တည်ထောင်ပြီးတဲ့အခါ သာမိုင်းခမ်းမှာ ရုံးထိုင် တဲ့ အနောက်ပိုင်း ဝန်ထောက်ရုံးကို ကလောမြို့ကို ရွှေ့ပြောင်းလိုက်တယ်။

အင်္ဂလိပ်အစိုးရက ရထားလမ်း၊ ကားလမ်းတွေတိုးချဲ့ဖောက်လုပ်လာတာနဲ့ ကလောမြို့ပေါ်ပေါက် လာတာဟာ သာမိုင်းခမ်း အရောင်မှိန်လာတဲ့ ဇာတ်လမ်းအစ လို့ ပြောလို့ရပါတယ်။

သာမိုင်းခမ်း (၂)

သာမိုင်းခမ်း ရွာကို အောင်ပန်း – တောင်ကြီးကားလမ်းအတိုင်းသွားရပါတယ်။ အောင်ပန်း မြို့ အထွက် ငါးမိနစ်လောက်သွားလိုက်ရင် ကျောက်ငနွားတောင် မရောက်ခင် မိုင်တိုင် ၈၃ / ၃ နဲ့တည့်တည့် ဘယ်ဘက်မှာ ရှိတဲ့ လမ်း အတိုင်းဝင်သွားရပါတယ်။ သာမိုင်းခမ်း ရွာသွားတဲ့ လမ်း ဘယ်ညာ တောင်ကုန်းအနိမ့်အမြင့်တွေမှာ စိုက်ခင်းတွေရှိတယ်။ အခု အချိန်က စိုက်ပျိုးရာသီ မဟုတ်တဲ့အတွက် ခြောက်သွေ့နေပေမယ့် စိုက်ပျိုးရာသီဆိုရင်တော့ အတော်လှပမယ့် ရှုခင်းပါ ပဲ။

သာမိုင်းခမ်းရွာက တောင်ကုန်းပေါ်မှာရှိတယ်။ ရွာအဝင်မှာ ပင်းဒယမှာလိုပဲ ညောင်ပင် ကြီးတွေ ရှိတယ်။ ညောင်ပင်ကြီးတွေအောက်မှာစေတီတစ်ဆူရှိတယ်။ ရွာအဝင်မှာ လမ်းဆုံတစ်ခုရှိတယ်။ ညာဘက်ကိုသွားရင်ကုန်းသာရွာ၊တည့်တည့်ဆက်သွားရင် သာမိုင်းခမ်း မွေတော်တောင် ကိုရောက် တယ်။လမ်းဘယ်ဘက်အခြမ်းကသာမိုင်းခမ်းရွာမ ဖြစ် ပါတယ်။ သာမိုင်းခမ်းရွာက လမ်းအမည်တွေ က တစ်ချိန်က တောက်ပခဲ့တဲ့ သာမိုင်းခမ်း ရာဇဝင် ကို ထင်ဟပ်နေတယ်။ “မင်းလမ်းမ”၊ “ဟော်ကုန်းလမ်း” ၊ “ မြင်းပြိုင်လမ်း”၊ “ စဝ်ထွန်းအေးလမ်း” တဲ့။

ရွာအဝင်လမ်းဆုံက စတိုးဆိုင်လေးမှာ ကျွန်တော်တို့ တွေ့ချင်တဲ့အဖွားဒေါ်အေးတီ အိမ်ကို မေး တော့ မြင်းပြိုင်လမ်းအတိုင်းသွား၊ ညာဘက်မှာ မင်းလမ်းမ တွေ့တဲ့အခါ မင်းလမ်းမ အတိုင်း အပေါ် တက်သွား၊ ကုန်းထိပ်နားက ညာဘက်မှာ အဖွားအိမ်ရှိတယ် လို့ လမ်းညွှန်တယ်။ သူပြောတဲ့ အတိုင်း သွားလိုက်တဲ့အခါ အဖွားဒေါ်အေးတီအိမ်ကို ဆိုက်ဆိုက်မြိုက်မြိုက်ရောက်သွားပါတယ်။

အဖွားဒေါ်အေးတီက အသက် ၇၁ နှစ်ရှိပြီ။ အဖွားရဲ့ အဖိုးဖြစ်သူက သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွား မင်း မောင်ဖိုးဆီမှာ မင်းလုလင် ( အဖွားအသံထွက်အတိုင်းဆိုရင် မင်းဒလင် ) လုပ်ရတယ်။ စော်ဘွား ဟော်နန်းကို အောင်ပန်းမြို့ကို ပြောင်းရွှေ့သွားတဲ့အချိန်မှာလည်း ဒေါ်အေးတီ ရဲ့ အဖိုး၊ အဖေ တို့ က ဟော်နေရာဟောင်းနဲ့ စော်ဘွားပိုင်ဥယျာဉ်မြေတွေကို ဆက်ပြီးစောင့်ရှောက်ပေးခဲ့တယ်။ နောင်မှာတော့ စော်ဘွားမင်းမောင်ဖိုးရဲ့ သားဖြစ်သူ သခင် စောခမ်းက ဟော်နေရာနဲ့ မြောက် ဘက် ဥယျာဉ်ကို ဒေါ်အေးတီမိဘတွေကို တရားဝင်လွှဲပေးခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။

ဒေါ်အေးတီဟာ စော်ဘွား စဝ်ထွန်းအေးလက်ထက်မှာ မွေးခဲ့တာဖြစ်ပေမယ့် အဲဒီအချိန်က ကလေး အရွယ်ဆိုတော့ အခုသူပြောပြတာတွေက စော်ဘွား မင်းမောင်ဖိုး၊ စော်ဘွား စဝ် ထွန်းအေး တို့ အကြောင်း အဖိုး၊အဖွား၊ အဖေ၊ အမေ တွေဆီက အိပ်ယာဝင်ပုံပြင်လို ကြားခဲ့ရတွေဖြစ်ပါတယ်။ ပါးစပ်ရာဇဝင်ပေါ့။ဒါ့ကြောင့်ဒေါ်အေးတီဆီက ကြားခဲ့ရတာရယ်၊စာအုပ်စာတမ်းတွေမှာပါတဲ့ အချက် တွေရယ်၊ ပေါင်းစပ် ပြီး သာမိုင်းခမ်း သမိုင်းကို ခြေရာကောက်ခဲ့ရပါတယ်။

သာမိုင်းခမ်းနယ်ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့တဲ့ ငွေခွန်မှူးအဆက်ဆက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘားမားဂေဇက် အထက် မြန်မာပြည်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ် အပိုင်း နှစ်၊ အတွဲ တစ် မှာ မြန်မာမင်းလက်ထက် မှတ်တမ်းများ အရ မောင်လှငြိမ်း ( ၁၇၂၄ ခုနှစ် ) ၊ မောင်ဖြူ (၁၇၅၉ ခုနှစ်) ၊ မောင်ရွှေပုံ (၁၈၀၇) လို့ဖော်ပြထားတယ်။ မောင် ရွှေပုံလက်ထက်နောက်ပိုင်းမှာတော့ သာမိုင်းခမ်း နယ်မြေမှာ အာဏာလုပွဲတွေဖြစ်ခဲ့ပုံ ရ တယ်။ ဘားမားဂေဇက် မှတ်တမ်းမှာ ၁၈၂၅ ခုနှစ်မှာ မောင်ရွှေအေး ငွေခွန်မှူးဖြစ်လာတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘုရင့်နေပြည်တော်က မကြိုက်လို့ ၁၈၃၄ ခုနှစ်မှာ မောင်ရွှေအေး ကို ဖယ်ရှားပြီး မောင်မဲ နဲ့ အစား ထိုးတယ်။ ဒါပေမဲ့ မောင်ရွှေအေးက ရာထူးဖယ်ရှားမှုကိုလက်မခံဘဲ ညီဖြစ်သူ မောင် ရွှေ တုန်း အကူအညီနဲ့ မောင်မဲကို တိုက်ခိုက်ပြီး ရာထူးက ဖယ်ရှားလိုက်တယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ဘုရင့်နေပြည်တော်ကလည်း ကရင်နီ နယ် ( ယခု ကယားပြည်နယ်) နဲ့ မြေလတ်နယ်စပ်မှာ ဖြစ် နေတဲ့ ဆူပူမှုတွေကို ဦးစားပေးကိုင်တွယ်နေရတော့ သာမိုင်းခမ်းကိစ္စကို ဘာမှ မလုပ်နိုင်ဘူး။

သာမိုင်းခမ်းနယ်အတွင်းမှာ အဲဒီလို အာဏာလုမှုတွေကြောင့် အင်အားနည်းနေချိန်မှာ သီကျစ် ( တီကျစ်) မြို့ စား မောင်တိုက် က မြင်းမထိ၊ လမိုင်း၊ အင်းဝန်း၊ ပန်းလုံး၊ သီတောက်၊ အောင်ပန်း နဲ့ နန်းတိန်း ရွာ တွေကို ဝင်သိမ်းလိုက်တယ်။ ၁၈၄၇ ခုနှစ်ရောက်တော့ ကရင်နီနယ်စပ်အရေးအခင်း လည်း ပြီးသွားတဲ့အတွက် ဘုရင့်နေပြည်တော်က သာမိုင်းခမ်း ငွေခွန်မှူး မောင်ရွှေအေးကို ရာထူး က ဖယ်ရှား ပြီး မောင်မဲကို ပြန်တာဝန်ပေးတယ်။ သီကျစ်မြို့စားသိမ်းထားတဲ့ နယ်မြေတွေကိုလည်း သာမိုင်းခန်း ကို ပြန်ပေးခိုင်းလိုက်တယ်။

၆ နိုဝင်ဘာ ၁၈၄၈ ရက်နေ့ ( ပုဂံမင်းလက်ထက် ) မှာ ငွေခွန်မှူး မောင်မဲ ကွယ်လွန်ပြီး သား ဖြစ်သူ မောင်ရွှေမင်းက ငွေခွန်မှူးဖြစ်လာတယ်။ ဘားမားဂေဇက်ကတော့ မောင်ရွှေမင်းလက်ထက် ရောက် မှာ “ ငွေခွန်မှူး” ဆိုတဲ့အခေါ်အဝေါ်ကို တရားဝင်သုံးစွဲတယ်လို့ရေးထားတယ်။ မောင်ရွှေမင်း လက် ထက်မှာလည်း သာမိုင်းခမ်းဟာ ဘုရင့် နန်းတွင်း အရှုပ်တော်ပုံရဲ့ ဓားစာခံဖြစ်ခဲ့ရတယ်။

ပုဂံမင်းကို ဆက်ခံတဲ့ မင်းတုန်းမင်းလက်ထက်မှာ မြေလတ်ဇာတိ ဖိုးသူတော် ဦးမြေစု ဆိုတာ ပေါ် လာတယ်။ ဦးမြေစုက စာတတ်ပေတတ်ပုဂ္ဂိုလ်၊ ဘာသာရေးနဲ့ပတ်သက်လို့လည်း နှံ့စပ်တယ်။ မင်းတုန်းမင်းကလည်း အဲဒီလို ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးတွေကို ရှာဖွေချီးမြှင့်မြှောက်စားတတ်တာဆိုတော့ ဦးမြေစု ကို နန်းတွင်းကို ခေါ်ထားလိုက်တယ်။ ဒီလိုနဲ့ ဦးမြေစုက ဘုရင့်နားပေါက်ပြီး မြေလတ်ဒေသက ငွေ ခွန်မှူးတွေ၊ ကျေးရွာအကြီးအကဲတွေ ရာထူးခန့်ထားရေး၊ အပြောင်းအရွှေ့တွေမှာ ဝင်ပါလာတယ်။ သူနဲ့ မတည့်တဲ့ ငွေခွန်မှူးတွေ ရာထူးက ဖယ်ရှားခံရအောင်လုပ်တယ်။ သူ့လူတွေနဲ့ အစားထိုး တယ်။ ပင်းတယ၊ ပွေးလှ၊ မြင်းမထိ၊ တောင်လား၊ နဘန်းကြီး နယ်မြေအကြီးအကဲနေရာတွေမှာ ဦးမြေစု ရဲ့ ဆွေမျိုးနီးစပ်သူတွေအစားထိုးဝင်လာတယ်။

သာမိုင်းခမ်းငွေခွန်မှူး မောင်ရွှေမင်းဟာလည်း ဦးမြေစု ရဲ့လက်ချက်မိပြီး ၁၈၆၇ ခုနှစ်မှာ ရာထူးက ဖယ်ရှားခံရတယ်။ ဒီတစ်ခါတော့ ဘုရင်က မောင်ရွှေအေး ကိစ္စလို ထပ်မဖြစ်ဖို့အတွက် မောင်ရွှေမင်းကို ကလေး သောင်သွပ် ကို နယ်နှင်ပြီး သာမိုင်းခမ်းငွေခွန်မှူးအဖြစ် မောင်လင်း ကို ခန့်တယ်။ ဒါပေမဲ့ မောင်လင်းက သာမိုင်းခမ်းသား မဟုတ်သလို မြေလတ်သားလည်း မဟုတ် ဘူး။ ဦးမြေစု တပည့်ဖြစ်လို့ ငွေခွန်မှူးဖြစ်လာတာ။ ဒီတော့ အုပ်ချုပ်ရေး ၊ အခွန်ကောက်ခံရေး ကိစ္စတွေ အဆင်မပြေဘူး။ ဒါ့ကြောင့် ကျောက်ထပ်ဇာတိ ကုန်သည် မောင်သာဦးကို ငွေခွန်မှူး ခန့် တယ်။ မောင်သာဦးကလည်း ပင်းတယမှာပဲ အနေများတော့ အလုပ်မဖြစ်ဘူး။

ဒီတော့ မောင်လင်းရဲ့ သား မောင်ကြည်ကို ငွေခွန်မှူးခန့်တယ်။ မောင်ကြည်က အသက်ငယ်သေး တော့ မောင်လင်းရဲ့ ယောက်ဖ မောင်ရွှေနီက ရင်ခွင်ပိုက်အုပ်ချုပ်သူဖြစ်လာတယ်။ ဒါတွေ အားလုံး က ဦးမြေစုရဲ့ အကွက်တွေပဲ။ ဒါပေမဲ့ ဒေသခံတွေက ဦးမြေစု ခန့်တဲ့လူတွေကို ဘယ်လိုမှ လက်မခံ တဲ့အတွက် ၁၈၇၆ ခုနှစ်မှာ အဝေးကို နှင်ထားတဲ့ မောင်ရွှေမင်းကို ပြန်ခေါ်ပြီး သာမိုင်းခမ်း ငွေခွန် မှူး အဖြစ် တာဝန်ပြန်ပေးရတယ်။

အဲဒီအချိန်က မန္တလေးနန်းတွင်းအရေးတွေ ရှုပ်ထွေးနေတဲ့အချိန်ဖြစ်ပြီး ၁၈၇၈ ခုနှစ်မှာမင်းတုန်းမင်း နတ်ရွာစံပြီး သီပေါမင်းနန်းတက်တယ်။ ၁၈၈၀ ပြည့်နှစ်မှာ သီကျစ်မြို့စားက သီပေါ မင်း ရဲ့ အမိန့် အရ အရင်တစ်ခါ ဝင်သိမ်းခဲ့ဖူးတဲ့ မြင်းမထိ၊ လမိုင်း၊ အင်းဝန်း၊ ပန်းလုံး၊ သီတောက်၊ အောင်ပန်း၊ နန်းတိန်း နဲ့ လွယ်မယ် ရွာတွေကို တရားဝင်သိမ်းယူ၊ ဦးမြေစုရဲ့ တူတော်သူ မောင်ရွဲကို မြင်းမထိ ငွေခွန်မှူးအဖြစ်ခန့်ပြီး အဲဒီရွာတွေကို အုပ်ချုပ်ခိုင်းတယ်။ ဦးမြေစုက သီပေါဘုရင်လက်ထက်အထိ လက်စောင်းထက်ခဲ့ပုံပဲ။

ဒါပေမဲ့ သီပေါမင်းနောက်ဆုံးနှစ်တွေမှာ ဘုရင်အုပ်ချုပ်မှုညံ့ဖျင်းတော့ ရှမ်းပြည်နဲ့ မြေလတ်ဒေသ အပေါ် အာဏာသက်ရောက်မှုနည်းလာတယ်။ မိုးနဲ စော်ဘွား၊ ကျိုင်းတုံစော်ဘွားများရဲ့ တော်လှန် မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတယ်။ အဲဒီလို အချိန်မှာ သာမိုင်းခမ်းငွေခွန်မှူး မောင်ရွှေမင်းက သီကျစ်မြို့စား သိမ်းယူသွားတဲ့ ရွာတွေကို ပြန်တိုက်ယူတယ်။ ဒါ့အပြင် တောင်လား နယ်မြေကို လည်း တိုက်ခိုက် သိမ်းသွင်းခဲ့တယ်။ တောင်လားနယ်က သီးခြားလွတ်လပ်တဲ့နယ်ဖြစ်တဲ့အတွက်နယ်မြေကို ပြန် ပေးဖို့နဲ့ သာမိုင်းခမ်းငွေခွန်မှူး မောင်ရွှေမင်းကို အပြစ်ပေးဖို့ဆိုပြီး မန္တလေးနေပြည်တော်မှာ ရှိတဲ့ လွှတ်တော်က အမိန့်ထုတ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအချိန်မှာ သီပေါမင်းရဲ့ အာဏာက လျော့ပါးနေပြီ ဖြစ် တဲ့အတွက် သာမိုင်းခမ်းက အဲဒီ အမိန့်ကို မလိုက်နာတော့ဘူး။

သာမိုင်းခမ်းက တောင်လားကို သိမ်းပိုက်ပြီးတဲ့နောက် မကွေ နဲ့ လွယ်အန်နယ်တွေကိုလည်း သိမ်း သွင်းခဲ့တယ်။ အဲဒီသိမ်းသွင်းမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး နှစ်မျိုးတွေ့တယ်။ ဘားမားဂေဇက် မှာတော့ ငွေခွန် မှူးမောင်ရွှေမင်း လက်ထက် ၁၈၈၅ ခုနှစ်မှာ သိမ်းသွင်းတယ်လို့ ဖော်ပြထားပြီး ဆရာဦးမြင့်သန်း ရဲ့ အောင်ပန်းမြို့သမိုင်း စာအုပ်မှာတော့ မောင်ရွှေမင်းရဲ့ သား မင်းမောင်ဖိုး လက်ထက်မှာ သိမ်းတယ် လို့ ဖော်ပြထားတယ်။ ဘားမားဂေဇက်မှတ်တမ်းအရ မောင်ရွှေမင်းက ၁၈၈၆ မှာ ကွယ်လွန်ပြီး မင်း မောင်ဖိုးကဆက်ခံတယ်လို့သိရတယ်။၁၈၈၇ခုနှစ် အင်္ဂလိပ်ရှမ်းပြည် တောင်ပိုင်းရောက်ချိန်မှာ အဲဒီ နယ်တွေက သာမိုင်းခမ်းလက်အောက်ရောက်နေပြီဖြစ်တဲ့အတွက် ဖခင် ဖြစ်သူ မောင် ရွှေမင်း လက်ထက်မှာပဲ ဒီနယ်မြေနှစ်ခုကို သိမ်းသွင်းခဲ့တာဖြစ်ဖို့များပါတယ်။

ဘယ်သူပဲ သိမ်းသိမ်း လွယ်အန်နယ်က ကလောမြို့အပါအဝင် နယ်မြေ ဖြစ်ပြီး မကွေ ဆိုတာက အခု သာစည် -တောင်ကြီးကားလမ်းပေါ်မှာ ရှိပြီး မြန်မာ ဘုရင်ခေတ်ထဲက ရွှေထွက်တဲ့နေရာ ဖြစ်လို့ ဘုရင့်ကို နှစ်စဉ် ရွှေခွန်တော်ဆက်ရတဲ့နေရာ ဖြစ် ပါတယ်။ သာမိုင်းခမ်းက လွယ်အန်နဲ့ မကွေကို သိမ်းသွင်းနိုင်တဲ့အတွက် ဘဏ္ဍာရေး အခြေ အနေ ပိုတောင့်တင်းသွားတဲ့ အပြင် ပြည်မက လှိုင်းတက်၊ ရမည်းသင်းနယ်များနဲ့လည်း နယ်နမိတ် ဆက်စပ်သွားပြီဖြစ်ပါတယ်။

ရှမ်းပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ထူထောင်လိုက်တဲ့ အင်္ဂလိပ်အစိုးရကလည်း သာမိုင်းခမ်း ငွေခွန်မှူး မင်းမောင်ဖိုး ရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုကို အသိအမှတ်ပြုလိုက်တဲ့အတွက် သာမိုင်းခမ်းငွေခွန်မှူး အဆက်ဆက် မှာ မင်းမောင်ဖိုးက နယ်မြေအကျယ်ဆုံးကို နှစ်အကြာဆုံးအုပ်ချုပ်ရတဲ့ ငွေခွန်မှူး၊ ဖြစ်လာပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့်လည်း အဖွားဒေါ်အေးတီတို့က မင်းမောင်ဖိုး ကို စော် ဘွားကြီး ဒါမှမဟုတ် စော်ဘွားအို လို့ ပြောတယ်။ စဝ်ထွန်းအေးကိုတော့ စော်ဘွားငယ် တဲ့။

အဖွားဒေါ်အေးတီက သာမိုင်းခမ်းမြို့ ခမ်းနား စည်ကားခဲ့ချိန်က အကြောင်းတွေကို အခုလို ပြောပြ ပါတယ်။

ဆက်လက်ဖော်ပြပါ့မယ်။

သာမိုင်းခမ်း (၁)

သာမိုင်းခမ်း ဆိုတာ ဓနုစကားအရ “သာ” ဆိုတာက “သာယာခြင်း”၊ “မိုင်း” ဆိုတာက ရှမ်းစကား အရ “ပြည်”၊ “ခမ်း” ဆိုတာက ရှမ်းစကားအရ “ရွှေ”၊ ဒါ့ကြောင့် သာမိုင်းခန်းဆိုတာ မြန်မာ စကားနဲ့ “သာယာရွှေပြည်” လို့ အောင်ပန်း ( သို့မဟုတ်) မြို့သစ်တစ်မြို့မွေးဖွားခြင်း (၂၀၀၈) ( ဆရာဦးမြင့်သန်း) စာအုပ်မှာ ဖော်ပြထားတယ်။

ကျွန်တော်လည်း အရင်ကတော့ သာမိုင်းခမ်း ဆိုတဲ့ အမည်ကို ဆရာဒဂုန်တာရာ စာတွေထဲမှာ တွေ့ နေပေမယ့် အလေးအနက်မထားမိဘူး။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၂ ဒီဇင်ဘာလ အတွင်း ကလော – အင်း လေး ခြေလျင်ခရီးကြမ်းလေ ျှာက်တော့ ညအိပ်ရပ်နားရတဲ့ လမိုင်းရွာက အိမ်ရှင် အဘကြီး ဦး ကျောက်လုံးဆီကနေ သာမိုင်းခမ်း စော်ဘွား စဝ်ထွန်းအေး အကြောင်း ကြားပြီးမှ သာမိုင်ခမ်း ကို စိတ်ဝင်စားမိတာပါ။ ( သာမိုင်းခမ်းစော်ဘွား စဝ်ထွန်းအေး နဲ့ ဦးကျောက်လုံး အကြောင်းကို ၂၃ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၂၃ မှာ “ မန္တလာဦးကျောက်လုံး” ဆိုပြီး ဆောင်းပါးရေးတင်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ )

သာမိုင်းခမ်းအကြောင်း အရင်မပြောခင် “မြေလတ်ဒေသ” အကြောင်းကို အရင်သိဖို့ လိုပါတယ်။ အခု ပြောတဲ့ မြေလတ်ဒေသဆိုတာ အညာမြေလတ်ဒေသကို ပြောတာမဟုတ်ပါဘူး။ ရှမ်း ပြည်နယ် ရပ်စောက်၊ ညောင်ရွှေ၊ မိုးနဲစော်ဘွားနယ်များ နဲ့ မြေပြန့် ရမည်း သင်း၊ ကျောက်ဆည်နယ် ကြားမှာ ရှိတဲ့ ဒေသကို မြန်မာဘုရင်တွေ လက်ထက်က မြေလတ်ဒေသလို့သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး အင်္ဂလိပ်က အထက်မြန်မာနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ပြီးချိန်မှာလည်း မြေလတ် နယ်လို့ပဲ ဆက် သုံးပါတယ်။ မြေလတ် ဒေသမှာ သာမိုင်းခမ်း၊ ပင်လောင်း၊ ပင်းဒယ၊ ပွေးလှ၊ ကျုံး နဲ့ ရွာငံ အပါ အဝင် ငွေခွန်မှူး အုပ်ချုပ်တဲ့ နယ် ၁၆ နယ်ရှိပါတယ်။

တစ်ချို့ စာအုပ်တွေမှာ “ မြေလပ်နယ်” လို့ ရေးတာလည်း တွေ့ပါတယ်။ ဘားမားဂေဇက် (အထက် မြန်မာပြည် နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်) အပိုင်း နှစ် ၊အတွဲ နှစ် ( ၁၉ ၀၁) မှာတော့ Mye-Lat ကို မြန်မာဘာသာနဲ့ မြေလတ် သို့ မဟုတ် မြေလပ်လို့ ရေးကြတယ်၊ ဒါပေမယ့် “မြေလတ်” ဆိုတာက အလယ်မှာ ရှိတဲ့ နယ်မြေ ကို ခေါ်တာ၊ “မြေလပ်”ဆိုတာက ပိုင်ဆိုင်သူမရှိတဲ့ မြေကွက်လပ်ကို ခေါ်တာ၊ ဒါ့ကြောင့် “မြေလတ်” အခေါ်က ပိုမှန်မယ် လို့ ရေးထားတယ်။ ဆရာကြီး ဒေါက်တာ သန်းထွန်းကလည်း အဲဒီအဆိုကို ဆက်ကိုးကားပြီး သူ့စာတွေမှာ “မြေလတ်”လို့ပဲ သုံးပါတယ်။

ကုန်းဘောင်မင်းဆက်လက်ထက်မှာ မြေလတ်ဒေသကို မိုးနဲ မှာ ဘုရင်ကိုယ်စား ရုံးထိုင်တဲ့ မိုးနဲ ဗိုလ်မှူး က အုပ် ချုပ် တယ်။ ၁၈၅၇ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းမှာတော့ မြေလတ်ဝန်ဆိုတာ သီးခြား ခန့်ထား တယ်။ မိုးနဲ ဗိုလ်မှူးက မန္တလေးနေပြည်တော်က လွှတ်တော်နဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံသလို မြေ လတ် ဝန်ကလည်း တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံတယ်။ မြေလတ်ဝန်က အင်းတိန် မှာရုံးထိုင်တယ်။ ( အင်းတိန် က ဘုရားတွေဟာ အဲဒီ အချိန်ကာလက များတည်ခဲ့သလားဆိုတာ စဉ်းစားစရာပါပဲ )

အဲဒီအချိန်က မိုးနဲ ဗိုလ်မှူး တို့ ၊ မြေလတ်ဝန်တို့ဆိုတာက ဒေသခံစော်ဘွား၊ မြို့စား၊ ငွေခွန်မှူး တွေ ရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ဝင်မပါဘူး။ ပြည်ပကကျူးကျော်မလာအောင်ကာကွယ်ဖို့ ၊ စော်ဘွား တွေအချင်းချင်း အငြင်းပွားရင် ဝင်ရောက်ဖြေရှင်းဖို့ပဲ တာဝန်ရှိတယ်။ ဘုရင့်ဆီကို ပေးရ မယ့်အခွန် မှန်မှန်ပေးအောင်ကြီးကြပ်ရတယ်။ရာဇဝတ်မှုတွေကိုစော်ဘွားစီရင်ပိုင်ခွင့်နဲ့ မိုးနဲ ဗိုလ်မှူး၊ မြေလတ် ဝန်တို့ စီရင်ခွင့်ဆိုပြီး ခွဲခြားထားတယ်။ စော်ဘွား၊ ငွေခွန်မှူး ခန့်အပ်တာကို မင်းနေပြည်တော် မှာ ရှိတဲ့လွှတ်တော်က အတည်ပြုပေးရတယ်။အခုခေတ် နိုင်ငံရေးအယူအဆနဲ့ ဆိုရင်တော့ ဖက်ဒရယ် ပုံစံတစ်ခုပေါ့။

သာမိုင်းခမ်းမြို့ သမိုင်းကလည်း မြန်မာနိုင်ငံက ဒေသတစ်ချို့လိုပဲ ပုဂံခေတ် ဆက် စပ်နေပြန်တယ်။ ဘားမားဂေဇက် ( အထက်မြန်မာပြည် နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်) အပိုင်း နှစ် အတွဲ တစ် မှာ သာမိုင်းခမ်း မြို့သမိုင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး ၁၁၃၈ ခုနှစ်မှာ ဟံသာဝတီတောင်ပိုင်းက မိသားစု တစ်ရာလောက် ဟာ စစ်မက်ဘေး၊ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု ဘေး တွေကြောင့် မြောက်ဘက်ကို ဦးတည် ထွက်ခွာ လာ ပြီး သာမိုင်းခမ်းဒေသမှာ အခြေချ နေ ထိုင်တယ်။ သူတို့ ခေါင်းဆောင်က မောင်ထွန်းချီ ဖြစ်တယ်၊ ၁၁၉၃ခုနှစ်မှာပုဂံဘုရင်နရပတိစည်သူ က ဖောင်စကြာနဲ့ တိုင်းခန်းလှည့် ရင်း အင်းလေး ကို ရောက် လာတယ်၊ ဘုရင်ရောက်နေတယ်ကြားတော့ မောင်ထွန်းချီ ကလည်း အခစားဝင်ပြီး အခွန် တော် ဆက်သတယ်။ဘုရင်ကမောင်ထွန်းချီ အခြေချနေထိုင်တဲ့နေရာက သာယာလှပတဲ့အတွက် သာမှိုင်း ခမ်းလို့အမည်ပေးခဲ့တယ်လို့ဖော်ပြထားတယ်။ဆက်ပြီးတော့ဒီအချက်အလက်တွေကို သက်သေခံ မယ့် အထောက် အထားတွေတော့မရှိဘူး လို့လည်း မှတ်ချက်ရေး ထားတယ်။

သမိုင်းမှတ်တမ်းအထောက်အထားအနေနဲ့ ပထမဆုံးအခိုင်အမာတွေ့ရတဲ့အထောက်အထား က တော့ ၁၇၂၄ ခုနှစ် မှာ သာမိုင်းခမ်း ငွေခွန်မှူး ဦးလှငြိမ်းက အင်းဝဘုရင်ကို နှစ်စဉ်အခွန်တော်ငွေ ဆက်သတဲ့ မှတ်တမ်းဖြစ်ပါတယ်။ ၁၇၂၄ ခုနှစ် ဆိုတော့ အင်းဝခေတ် တနင်္ဂနွေမင်း ( ၁၇၁၄ – ၁၇၃၃ ) လက်ထက်ဖြစ်ပါတယ်။

သာမိုင်းခမ်းနယ်ရဲ့ အကျယ်အဝန်းက ဘားမားဂေဇက် (၁၉ ၀၁) မှတ်တမ်းအရ ၂၉ ၆.၆ စတုရန်း မိုင်ရှိပြီး မြေလတ်ဒေသမှာ တတိယမြောက်အကျယ်ဝန်းဆုံးနယ်ဖြစ်တယ်၊ သာမိုင်ခမ်း နယ်မြေ ဟာ မြောက်ဘက်မှာ ကျုံးနဲ့ ပွေးလှငွေခွန်မှူးနယ်၊ အရှေ့ဘက်မှာ ညောင်ရွှေစော်ဘွားနယ်၊ တောင် ဘက်မှာ ညောင်ရွှေစော်ဘွားနယ်၊ လွယ်အယ် နဲ့လွယ်မော ငွေခွန်မှူးနယ်၊ အနောက်ဘက်မှာ ရမည်းသင်းနဲ့ မိတ္ထီလာခရိုင် ဖြစ်တယ်လို့ဖော်ပြထားပါတယ်။ ၁၉ ၀၁ စာရင်းအရ သာမိုင်းခမ်းနယ် ထဲမှာ မြင်းဒိုက်၊မြင်းမထိ၊ လမိုင်း ရွာတွေ အပါအဝင် ၁၉ ရွာရှိတယ်။ ၁၈၉ ၇ ခုနှစ် သန်းခေါင် စာရင်း အရ သာမိုင်းခမ်းနယ်မှာ တောင်ရိုး ၅၀၁၇ ဦး၊ တောင်သူ ၄၄၈၃ ဦး၊ ဓနု ၁၁၂၆ ဦး၊ ထရဲ(Dayeဲ) ၅၃၄ ဦး၊ ထနော(Danaw) ၄၈၆ ဦး၊ ရှမ်း ၁၅၃ ဦး၊ အင်းသား ၁၁၆ ဦး၊ ပလာင် ၁၀၄ ဦးနဲ့ ဗမာ ၆၂ ဦး၊ စုစုပေါင်း ၁၂၀၈၁ ဦးရှိတယ်။

မြန်မာဘုရင်တွေခေတ်မှာရော၊ ကိုလိုနီခေတ်မှာပါ မြေလတ်နယ် အုပ်ချုပ်သူတွေကို ငွေခွန်မှူး လို့ ခေါ်တယ်။ မြန်မာဘုရင်ခေတ်က ရှမ်းပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှာ သူကြီး ( ဟိန်/ထမုံ/ကျော့)၊ ငွေခွန်မှူး/ ရွှေခွန်မှူး၊ မြို့စား၊ စော်ဘွား ဆိုပြီး အဆင့်ဆင့်ထားရှိတယ်။ ငွေခွန်မှူးတွေက မြို့စား၊ စော်ဘွား တွေထက် ရာထူးအဆင့်နိမ့်ပေမယ့် စော်ဘွားလက်အောက်ခံမဟုတ်ဘူး။ ဘုရင့် နေပြည် တော်နဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံရတယ်၊ အခွန် ပဏ္ဍာဆက်သရတယ်။ တရားဝင်အခေါ်အဝေါ်အရ ငွေခွန်မှူးဆိုပေမယ့် ဒေသခံ တွေကတော့ သူတို့ကို အုပ်ချုပ်သူကို စော်ဘွားလို့ပဲ ခေါ်ပါတယ်။

၁၈၈၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့မှာ မှာ မန္တလေးကို သိမ်းပိုက်ပြီးတော့ အင်္ဂလိပ်တွေက ၁၈၈၆ ခုနှစ်မှာ ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း၊ ၁၈၈၇ ခုနှစ်မှာ ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်းကို ချီတက်ပြီး သူတို့ အာဏာစက်ကို ထူထောင်နိုင်ဖို့ ဆောင်ရွက်တယ်။ မှတ်တမ်းများအရ ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်းကို သာ စည်နယ် လှိုင်းတက် ကနေ ၁၈၈၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃ ရက်နေ့မှာ စတင်ချီတက်တယ်။ လင်းပင် မင်းသားဦးဆောင်ပြီး မိုးနဲ၊ ရပ်စောက်၊ မိုင်းပွန်၊ ကျိုင်းတုံစော်ဘွားနဲ့ မြေလတ်ဒေသ ငွေခွန်မှူး အချို့ ပါဝင်တဲ့ တပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ ခုခံမှုတချို့နဲ့ ကြုံရတယ်။ တချို့စော်ဘွားတွေ၊ ငွေခွန်မှူးတွေက တော့ ခုခံမှု မရှိဘူး။ ၁၈၉ ၀ ပြည့်နှစ်ရောက်တော့ ကျိုင်းတုံနယ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီးတဲ့နောက် ရှမ်းပြည်နယ် တစ်ခုလုံး အင်္ဂလိပ်လက်အောက်ရောက်သွားတယ်။

အင်္ဂလိပ်က ရှမ်းပြည်နယ်ကို တောင်ပိုင်း၊ မြောက်ပိုင်းခွဲပြီး အရေးပိုင်နှစ်ယောက်ထားပြီး အုပ်ချုပ် တယ်။ ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်း အရေးပိုင်က တောင်ကြီးမှာ ရုံးစိုက်တယ်။ သူက တောင်ပိုင်း အတွက် တာဝန်ယူရသလို ရှမ်းပြည်နယ်တစ်ခုလုံးရဲ့ တိုင်းမင်းကြီးတာဝန်ကိုလည်း ယူရတယ်။ ရှမ်းပြည် မြောက်ပိုင်း အရေးပိုင်က လားရှိုးမှာ ရုံးစိုက်တယ်။ ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်းအရေးပိုင်အောက်မှာ အလယ်ပိုင်း၊ အနောက်ပိုင်း၊ အရှေ့မြောက်ပိုင်း၊ အရှေ့တောင်ပိုင်း နဲ့ ကျိုင်းတုံဆိုပြီး ဝန်ထောက် ရုံးတွေထားပြီးအုပ်ချုပ်တယ်။

အနောက်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဝန်ထောက်ရုံးကို သာမိုင်းခမ်းမှာ အခြေစိုက်ပြီး သာမိုင်းခမ်း၊ ဘော်နင်း၊ ကျုံး၊ ပင်မှီ၊ ပွေးလှ၊ ပင်းဒယ၊ ရွာငံ၊ ဘော်၊ လွယ်လုံ ဆိုတဲ့ငွေခွန်မှူးနယ်တွေကို အုပ်ချုပ်တယ်။ ဒါ့ကြောင့်သာမိုင်းခမ်းနယ်ဆိုတာ အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီခေတ်မှာလည်း အရေးပါတဲ့ နယ်မြေပါ။ ဒီ နေ့ ထင်ရှား ကျော်ကြားနေတဲ့ ကလော နဲ့ အောင်ပန်းမြို့ ဆိုတာ သာမိုင်းခမ်းငွေခွန်မှူးရဲ့ အုပ်ချုပ် မှု နယ်မြေထဲ ကနေရာတွေဖြစ်ပြီး ကိုလိုနီခေတ်ဦးပိုင်းမှသာ မြို့အဖြစ်နဲ့ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာ ဖြစ် ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ ဒီအချိန်မှာတော့ သာမိုင်းခမ်းဟာ ကလောမြို့နယ် ထဲက ရွာတစ်ရွာ အဆင့်ပဲ ရှိပါ တော့တယ်။ စော်ဘွားရုံးစိုက်ရာ သာမိုင်းခမ်းဟာ ဘယ်လို အကြောင်းတွေကြောင့် အိမ်နိမ့်စံ ဘ၀ ရောက်သွားရတာလဲ။ ခရီးသွားဘလော့ဂ်ဂါ တစ်ချို့ရေးသလို ကျိန်စာသင့်တဲ့ မြို့ဖြစ်နေ တာလား။ ဒါကို အဖြေရှာနိုင်ဖို့အတွက် သာမိုင်းခမ်းကို ခရီးထွက်ခဲ့ ပါတယ်။

ဆက်လက်ဖော်ပြပါ့မယ်။

သူငယ်ချင်းနှစ်ယောက် ဆွေးနွေးခန်း (၉ )

သူငယ်ချင်း- ဂျီနီဗာ ကွန်ဗင်းရှင်းတွေ၊ စစ်ရာဇဝတ်မှု တွေဆိုတာ အမေရိကန် နဲ့ မဆိုင်ဘူးလား။ ဘယ်သူကမှ အရေးမယူဘူးလား။

ကျွန်တော်- ဒီလို စဉ်းစားကြည့်ကွာ။ မင်းက တရားသူကြီးဆိုပါတော့၊ တရားခံက ကျွန်တော့်ကို တော့ အရေးယူတယ်၊ ဦးဖြူ ကိုတော့ အရေးမယူဘူးလို့ လေ ျှာက်လဲရင် အဲဒီ တရားခံ ကို လွှတ်ပေးမှာလား။

သူငယ်ချင်း- ဘယ်ရမလဲ၊ သူ့အမှုနဲ့ ဆိုင်တဲ့ သက်သေအထောက်အထားနဲ့ပဲ ဆုံးဖြတ်ရမှာ ပေါ့။

ကျွန်တော်- အဲဒါပဲလေ။ သူများ တရားစွဲမခံရတာက အရေးမကြီးဘူး။ ကိုယ်တရားရုံးရှေ့ မရောက်ဖို့ပဲ စဉ်းစား။ နောက်ပြီး ရပ်ထဲ ရွာထဲမှာ ကိုယ့်ကို အမြင်ကပ် တဲ့ သူများနေရင် ပိုပြီး အနေ အထိုင်ဆင်ခြင်ရတယ်ဆိုတဲ့ သဘောတရားကိုလည်း မမေ့နဲ့။ ကမ္ဘာကြီးက ရွာကြီး ဖြစ်နေပြီ။

ဤတွင် တစ်ခန်းရပ်။

စစ် နှင့် လူသားချင်းစာနာမှု

စစ်ပွဲဆိုတာက နှစ်ဖွဲ့ ဒါမှမဟုတ် နှစ်ဖွဲ့ထက်ပိုတဲ့ လက်နက်ကိုင်အင်အားစုတွေ အနိုင်ရဖို့ အတွက် သူသေ ကိုယ်သေ ယှဉ်ပြိုင်တိုက်ခိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ဒါပေမဲ့ စစ်ပွဲဆိုတာက လက်ဝှေ့ပွဲလို သီးခြား ကြိုးဝိုင်းထဲမှာထိုးတာမဟုတ်ဘဲ မြို့တွေ၊ရွာတွေပတ်ဝန်းကျင်မှာ စစ်ခင်းတာဆိုတော့ စစ်ပွဲနဲ့ မဆိုင် တဲ့ ပြည် သူ တွေ လည်း မြေစာပင်ဖြစ်ပြီး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရ၊ သေဆုံးရ တာ ပဲ။

ဒါပေမဲ့ လူ့ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အဆင့်အတန်းမြင့်မားလာတာနဲ့ အမ ျှ စစ်ပွဲနဲ့ မသက် ဆိုင် တဲ့ ပြည် သူ တွေ ထိခိုက်သေဆုံးမှု နည်းနိုင်သမ ျှ နည်းအောင် ကြိုးစားလာခဲ့ကြတယ်။ အမေရိကန် ပြည်တွင်းစစ်(၁၈၆၁-၁၈၆၅) အတွင်းက သမ္မတ လင်ကွန်းလက်မှတ်ရေးထိုးထုတ် ပြန်ခဲ့တဲ့ အထွေထွေညွှန်ကြားချက် အမှတ်စဉ် ၁၀၀ ၊(၂၄ ဧပြီ ၁၈၆၃) ကို စစ်အတွင်းမှာ အရပ်သား ပြည်သူ တွေ ကို ဥပဒေအရ အကာအကွယ်ပေးဖို့အတွက် ပထမဆုံးဆောင်ရွက်ချက် အဖြစ် သတ်မှတ် ထားကြတယ်။ ဒီညွှန်ကြားချက်က ရေးဆွဲပြုစုတဲ့ ဥပဒေပါမောက္ခ Franz Lieber ကို အစွဲပြုပြီး Lieber Code လို့ လူသိများတယ်။ နောင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့တဲ့ စိန့်ပီတာ စဘာဂ် ကြေညာချက် ၁၈၆၈ (St. Petersburg Declarationof 1868, ) ၊ ဟိဂ်ကွန် ဗင်းရှင်း ၁၈၉ ၉ ၊ ၁၉ ၀၇( Hague Conventions of 1899 and 1907 ) တို့က Lieber Code ကို အခြေခံပြီး ရေးဆွဲခဲ့တာလို့ ဆိုကြ တယ်။

စစ်အတွင်းမှာ စစ်နဲ့မပတ်သက်တဲ့ ပြည်သူတွေ ( အရပ်သားတွေ) ထိခိုက်သေဆုံးမှု ကာကွယ်ရေး နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ ကွန်ဗင်းရှင်းများ၊စာချုပ်များ၊ သဘောတူညီချက်များ၊ ထုံးတမ်း စဉ်လာများကိုစုပေါင်းပြီးအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဥပဒေ(International Humanitarian Law, IHL)လို့ခေါ်ပါတယ်။ ဒီဥပဒေများဟာ စစ်ဆင်နွဲမှု နဲ့ပတ်သက် နေတဲ့ ဥပဒေ များဖြစ်တဲ့အတွက် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခဆိုင်ရာဥပဒေ ( Law of Armed Conflict , Law of War ) လို့လည်းခေါ်ကြပါတယ်။ဒါ့အပြင် ဒီဥပဒေနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ကွန်ဗင်းရှင်းတွေကို လက်မှတ်ရေးထိုး မထားဘူးဆိုရင်တောင် လူသား ချင်း စာနာမှုအခြေခံနဲ့ မဖြစ်မနေလိုက်နာရ မယ် ဆိုတဲ့ သဘောနဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေ ကို ဓလေ့ထုံးတမ်းဥပဒေ (Customary Law ) အဖြစ် လည်း သတ်မှတ်ထားပါတယ်။

လက်ရှိအချိန်ကာလမှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေဟာ ၁၉ ၄၉ ခုှနှစ်မှာ ပြဋ္ဌာန်း ခဲ့တဲ့ ဂျီနီဗာ ကွန်ဗင်းရှင်းလေးခု နဲ့ ၁၉၇၇ ခုနှစ်မှာ အတည်ပြုခဲ့တဲ့ နောက်ဆက် တွဲ သဘောတူညီ ချက်နှစ်ခုကိုအခြေခံထားတာဖြစ်ပါတယ်။မြန်မာနိုင်ငံလည်းအဲဒီဂျီနီဗာကွန်ဗင်းရှင်းလေးခုနဲ့ နောက်ဆက်တွဲ သဘောတူညီမှုများကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားပါတယ်။

အဲဒါတွေအပြင်ဓာတုလက်နက်၊ဇီဝလက်နက်၊လူသတ်မိုင်းအသုံးပြုမှုစတဲ့လက်နက်ခဲယမ်း အသုံး ပြုမှုဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာကွန်ဗင်းရှင်း များ၊ ကလေးသူငယ်အခွင့် အရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေများ ဟာ လည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူသား ချင်းစာနာမှုဥပဒေထဲမှာအကျုံးဝင်ပါတယ်။

လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေက စစ်ပွဲတွေကို နိုင်ငံနှစ်နိုင်ငံ သို့မဟုတ် နိုင်ငံအများ ပါဝင် တဲ့လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခ ( International Armed Conflict ) နဲ့ ပြည်တွင်း လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ ( Non- International Armed Conflict ) ဆိုပြီး နှစ်ပိုင်းခွဲခြားထားပါတယ်။ ပြည်တွင်း လက်နက် ကိုင်ပဋိပက္ခများအတွင်း အရပ်သားများကို အကာအကွယ် ပေးခြင်း နဲ့ပတ်သက်ပြီး အဓိက သက်ဆိုင်တဲ့ပြဋ္ဌာန်းချက်တွေက ဂျီနီဗာ ကွန်ဗင်းရှင်း အပိုဒ် ၃ နဲ့ နောက်ဆက် တွဲ သဘောတူညီ ချက် အမှတ်၂ ( ၁၉ ၇၇) ( Article 3 common to the four Geneva Conventions and Additional Protocol II, 1977) ဖြစ်ပါတယ်။

ပြည်တွင်းလက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ ကို နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ နယ်နမိတ်အတွင်းမှာ အစိုးရတပ်ဖွဲ့ နဲ့ အစိုးရ မဟုတ်သော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ (Armed Non-State Actors ,ANSAs) အကြား တိုက်ခိုက်မှု၊ ဒါမှမဟုတ်အစိုးရမဟုတ်သောလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များအချင်းချင်းကြားတိုက်ခိုက်မှုများလို့ အနက် ဖွင့်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေဆိုတာ ကမ္ဘာစစ် ကြီး ဖြစ်မှ နိုင်ငံအစိုးရတွေ လိုက်နာရတဲ့ ဥပဒေမဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံ တစ်ခုအတွင်းမှာ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ စစ်ပွဲ ၊ အများအခေါ် ပြည်တွင်းစစ်မှာ တိုက်ပွဲဝင်နေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတိုင်းလိုက်နာရတဲ့ ဥပဒေလည်း ဖြစ် ပါ တယ်။

ဥပဒေအကြောင်း သိပြီးရင် ဒီဥပဒေက ဘယ်သူတွေကို အကာအကွယ်ပေးတာလဲဆိုတာ သိဖို့ လို ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေက စစ်ပွဲကာလအတွင်းမှာ အရပ်သားများကို သာ အကာအကွယ်ပေးတာမဟုတ်ပါဘူး။တိုက်ပွဲဝင်ခြင်းမပြုတဲ့ဆေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၊ဘာသာရေးဝန်ထမ်း များ (အနောက်နိုင်ငံတပ်မတော်တစ်ချို့မှာတရားဟောဆရာများကို တပ်ဖွဲ့များမှာ တွဲဖက် ပေးထား လေ့ရှိတဲ့အတွက် အဲဒီလို ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးကို ဆိုလိုတာပါ။)၊ဒဏ်ရာရ တပ်ဖွဲ့ဝင်များ၊ စစ်သုံ့ပန်း များ ကိုလည်း အကာ အကွယ် ပေးထားပါတယ်။

နောက်ပြီးအကာအကွယ်ပေးထားတယ်ဆိုတာကအသက်အန္တရာယ်ကိုပဲ အကာအကွယ်ပေး တာ မဟုတ်ပါဘူး။ ရုပ်ပိုင်း၊စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာလုံခြုံမှု၊ လူသားဆန်စွာပြုမူဆက်ဆံမှု၊ တရားဥပဒေနဲ့ အညီ ဆက်ဆံမှု စတာတွေအတွက်ပါအကာအကွယ်ပေးထားတာဖြစ်ပါတယ်။

ဒါ့ကြောင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေအရ စစ်ပွဲအတွင်းမှာ လက်နက်ကိုင် နဲ့ အရပ်သားကိုခွဲခြားမှုမပြုဘဲ တိုက်ခိုက်ခြင်း၊ ဒဏ်ခတ် အပြစ် ပေးတဲ့အနေနဲ့ အရပ်သား များရဲ့ နေအိမ်များ၊ ပိုင်ဆိုင်မှုများကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊ ရေရှည်ဒုက္ခ ခံစားရအောင် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင် ခြင်း စတာတွေကို တားမြစ်ထားပါတယ်။

ဒါ့အပြင် အရပ်သားပြည်သူူတွေကို စားနပ်ရိက္ခာပြတ်တောက်အောင်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အသက် ရှင် သန်ရေးအတွက်လိုအပ်တဲ့အရာများ ( ဥပမာ။ သောက်သုံးရေ) ကို တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးခြင်း၊ အသုံး ပြု၍ မရအောင်လုပ်ဆောင်ခြင်း တို့ကိုလည်း တားမြစ်ထားပါတယ်။

ဒီနေရာမှာ “အရပ်သား ( Civilians) ” ဆိုတာကို ဘယ်လို သတ်မှတ်မလဲလို့ မေးစရာရှိပါတယ်။ ဂျီနီဗာ ကွန်ဗင်း ရှင်း အပိုဒ် ၅၀ (၁) (article 50(1) of the Additional Protocol 1 of the Geneva Conventions, 1949) အရတော့ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့တစ်ခု (သို့) ပြည်သူ့စစ် ( သို့) အပျော်တမ်း တပ်ဖွဲ့ တစ်ခုခုရဲ့ တပ်ဖွဲ့ဝင်မဟုတ်သူ၊ လက်နက်စွဲကိုင်တိုက်ခိုက်ရာမှာ ပါဝင်ခြင်း မရှိ သူကို “အရပ်သား” လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ယူဂိုဆလားဗီးယားဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးရဲ့ Prosecutor v. Tihomir Blaskic အမှု၊ (၂၉ ဇူလိုင်၂၀၀၄)ဆုံးဖြတ်ချက်အရ အရပ်သား လား၊ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ဝင်လားလို့ သံသယရှိရင် အရပ်သား အဖြစ်ပဲ သတ်မှတ် ဆောင်ရွက်ရ မှာဖြစ်ပါတယ်။ အလားတူပဲ ဂျီနီဗာ ကွန်ဗင်းရှင်း ( ၁၉ ၄၉ ) အပိုဒ် ၅၀ (၃) အရ အရပ်သား တွေ ကြားမှာ လက်နက်ကိုင်တချို့ရောနှောနေရင်လည်း အဲဒီ လူစုလူဝေးကို အရပ်သားများအဖြစ် သတ်မှတ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ဒါပေမဲ့တစ်ဖက်မှာလည်း ဂျီနီဗာ ကွန် ဗင်းရှင်း အပိုဒ် ၅၁ မှာ အရပ်သား များ ကို လူသားဒိုင်း အဖြစ် အသုံးမပြုဖို့လည်း ပြဋ္ဌာန်း ထားပါ တယ်။

ဒါတွေကတော့ စစ်ပွဲအတွင်းမှာ ပြည်သူများ ထိခိုက်နစ်နာသေဆုံးမှုကနေ အကာအကွယ်ပေးနိုင် ဖို့ အတွက်တပ်ဖွဲ့အားလုံးကလိုက်နာရမယ့် ပြဋ္ဌာန်းချက်တွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒီပြဋ္ဌာန်းချက်တွေ ဟာ စစ်ပွဲ အတွင်းလိုက်နာရမယ့် ပြဋ္ဌာန်းချက်တွေဖြစ်တဲ့အတွက် ဒါတွေကို ချိုးဖောက်ရင် “စစ်ရာဇဝတ်မှု War Crime” ကျူးလွန်ရာရောက်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်တရားရုံးကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်တဲ့ ရောမ ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေ စာချုပ် (၁၉ ၉ ၈) (Rome Statute of the International Criminal Court) အရတရားရုံးက စီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ရာဇဝတ်မှုလေးမျိုးထဲမှာ စစ်ရာဇဝတ်မှု ပါဝင် ပြီး “တိုက်ပွဲများတွင် ပါဝင်ခြင်း မရှိသည့် အရပ်သား တစ်ဦးတစ်ယောက်ကို ဖြစ်စေ၊ အရပ်သား များကို ဖြစ်စေ ရည်ရွယ်ချက် ရှိရှိ တိုက်ခိုက်ရင် စစ်ရာဇဝတ် မှုမြောက်တယ်လို့ ” သတ်မှတ်ထား ပါတယ်။

ဒီနေရာမှာ သတိပြုရမှာက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေ နဲ့ပတ်သက်ရင် “ အပြည် ပြည်ဆိုင်ရာ လူသားချင်းစာနာမှုဥပဒေကို အလေးထားလေးစားလိုက်နာရမည့် တာဝန် သည်တစ်ဖက်မှ လေးစားလိုက်နာမှ အခြားတစ်ဖက်က လေးစားလိုက်နာမည်ဆိုသည့် သဘောမျိုး ပေါ်တွင် တည်မှီခြင်း မရှိစေရ” လို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့အချက်နဲ့ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံရဲ့ ကာလ စည်းကမ်းသတ်ဥပဒေများသည် စစ်ရာဇဝတ်မှုများနဲ့ သက်ဆိုင်ခြင်း မရှိစေရလို့ သတ်မှတ်ထား တဲ့အချက်များဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုချိုးဖောက်မှုတွေ ရှိလာရင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ၊ အတိုချုပ်ပြောရရင် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံအစိုးရတွေ၊ သက်ဆိုင်ရာ တပ်ဖွဲ့ကို ကွပ်ကဲသူတွေက လက်အောက်တပ်ဖွဲ့တွေကို လူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေ ကို သိအောင် သင်ကြား ပေးထားရမယ်၊ ချိုးဖောက်သူတွေကို တရားဥပဒေနဲ့ အညီအရေးယူ ရမယ်။ စစ်ရာဇဝတ်မှုကို ကျူးလွန်ရင် ကျူးလွန်သူတစ်ဦးချင်း တာဝန်ရှိသလို ဒီလို ကျူးလွန်ဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တဲ့၊ ဒီလိုကျူးလွန်မှုတွေ မဖြစ်အောင် ကာကွယ်တားဆီးဖို့ ပျက်ကွက်တဲ့၊ ဒီလို ပြစ်မှု တွေကို ဖုံးဖိအကာအကွယ်ပေးတဲ့ အထက်အဆင့်ဆင့်က တပ်မှူးများ၊ ခေါင်းဆောင်များမှာလည်း တာဝန်ရှိတဲ့အတွက် တရားဥပဒေနဲ့ အညီ အရေးယူရမယ်။

သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံ၊ အဖွဲ့အစည်းက အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ ပျက်ကွက်ရင်တော့ နိုင်ငံတကာ က ပါဝင်လာမှာပေါ့။ ရဝမ်ဒါအရေးအခင်း၊ ယူဂိုဆလားဗီယား စစ်ပွဲတွေမှာတော့ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေး ကောင်စီဆုံးဖြတ်ချက်အရ တရားရုံးတွေဖွဲ့စည်းစစ်ဆေးအပြစ်ပေးခဲ့တယ်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ် နောက် ပိုင်းမှာတော့ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်တရားရုံး ( International Criminal Court , ICC) က စစ် ဆေး အရေးယူပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအဆင့်ရောက်ဖို့ ဆိုတာ အချိန်ကြာတဲ့အပြင် ဥပဒေကြောင်း ဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ချက်အမျိုးမျိုးကိုလည်းကျော်ဖြတ်ရပါသေးတယ်။

ပြန်ချုပ်လိုက်ရင်တော့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေက

၁။ တိုက်ခိုက်မှုတွေမှာ တိုက်ရိုက်ပါဝင်ခြင်း မရှိတဲ့ အရပ်သား ( ပြည်သူ)တွေကို အကာအကွယ် ပေးတယ်။
၂။ ဒီဥပဒေကို စစ်ပွဲမှာ ပါဝင်တိုက်ခိုက်နေတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တိုင်းက လိုက်နာရမယ်။
၃။ ဒီဥပဒေကို တစ်ဖက်က လုပ်လို့ ဒီဖက်ကလည်း လုပ်ရတယ်လို့ ဆင်ခြေပေးပြီး ချိုးဖောက် လို့မရဘူး။
၄။ စစ်ရာဇဝတ်မှုများဟာ ကာလစည်းကမ်းသတ်ဥပဒေနဲ့ အကျုံးမဝင်ဘူး။ ဒါ့ကြောင့် ကျူးလွန် ပြီး နှစ်ဘယ်လောက်ကြာကြာ အရေးယူခံရမှာပဲ။

လက်တွေ့မှာတော့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေ က အခြေအနေအားလုံးအတွက် ခြုံငုံ ရေး ဆွဲထားရတဲ့အတွက် အချို့ ဝေါဟာရတွေ၊ ဖွင့်ဆိုချက်တွေကို လိုသလို အနက်ကောက်ပြီး ဥပဒေ ချိုးဖောက်တာမျိုးတွေလည်း ရှိတယ်။ အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေက သူတို့ နိုင်ငံအကျိုးစီးပွားနဲ့ ပထဝီ နိုင်ငံရေးအကျိုးအမြတ် အတွက် ဥပဒေကို မျက်ကွယ်ပြုနေတာလည်းရှိတယ်။ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံ အစိုးရတွေ၊ အဖွဲ့အစည်းတွေက ဘူးတစ်လုံးဆောင်ပြီး လုပ်ချင်တာလုပ်နေတာလည်း ရှိ တယ်။ ဒါ့ကြောင့် စစ်ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်သူတိုင်းကို အပြစ်ပေးနိုင်ခြင်း မရှိသေးဘူး။ ဒါပေမဲ့ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေဟာကာလစည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်မရှိဘူးဆိုတော့စစ်ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်သူ တွေဟာ ဘယ် နေ့ ငါတို့ တရားစွဲခံရမလဲဆိုပြီးအမြဲတမ်း စိုးရိမ်နေရမှာသေချာပါတယ်။ အဲဒါကိုက အပြစ်ဒဏ် ပေးခြင်း တစ် မျိုးလို့ ဆိုရင် မှားမယ်မထင်ဘူး။

မှတ်ချက်။ ဥပဒေဆိုင်ရာ ဝေါဟာရများကို ဘာသာပြန်ရာမှာ အမှားပါရင် ထောက်ပြပြင်ဆင်ပေး စေချင်ပါတယ်။

မှီငြမ်းပြုစာစောင်များ
၁။ Can Killing of Innocent Civilians at War be Justified? Pace Law School, 2015 ။
၂။ What is International Humanitarian Law? International Committee of the Red Cross , ICRC ။
၃။ Customary International Humanitarian Law , Volume 1 Rules , ICRC ။
၄။ International Humanitarian Law by Judge Kevin Riordan, Codification Division of the United Nations Office of Legal Affairs, 2017။
၅။ သတင်းသမားများအတွက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်မှုများအား မည်သို့ မှတ်တမ်းတင် ပုံ လမ်းညွှန်ချက်၊ Centre for Law and Democracy , July 2022 ။ https://www.law-democracy.org/live/wp-content/uploads/2022/07/Guide-Journalists-Doc-Crimes.final_.Burmese.pdf

ဘယ်ကို သွားမလဲ – ကမ္ဘာကြီးနဲ့လှိုင်သာယာ

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ကနေ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ အတွင်း ကျွန်တော်ရေးသား ခဲ့ တဲ့ ဆောင်းပါးတွေကို စုစည်းထားတဲ့ “ ဘယ်ကို သွားမလဲ – ကမ္ဘာကြီးနဲ့လှိုင်သာယာ” စာအုပ်ကို ၂၀ ဧပြီ ၂၀၂၃ ရက်နေ့ မှာ စတင်ဖြန့်ချိပါ့မယ်။

ဒီစာအုပ်မှာ “မင်းသားရူး” ၊ “ မြို့အုပ်မင်း”၊ “ သာပြော လုပ်လွဲ ” ၊ “ရေစကြိုစကားဝိုင်း”၊ စစ်သား မျက်ရည်” အပါအဝင် ဆောင်းပါး ၆၀ ပုဒ်ပါဝင်ပြီး စာဖတ်သူများအနေနဲ့ ၂၀၂၁ – ၂၀၂၂ နှစ်များ အတွင်း နိုင်ငံရေး၊ စီးပွား ရေး၊ လူမှုရေး အခြေအနေများကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းခံစားနိုင်လိမ့်မယ်လို့ မေ ျှာ်လင့်ပါတယ်။

စာအုပ်အမည်က “ ဘယ်သွားမလဲ မောင်ရေခဲ ” နဲ့ “ ကမ္ဘာကြီးနဲ့လှိုင်သာယာ” ဆိုတဲ့ ဆောင်းပါး အမည်နှစ်ခု ကို ပေါင်းစပ်ထားတာဖြစ်ပြီး မတူညီတဲ့ အခြေအနေ နှစ်ခု အနက်တစ်ခုခုကို ရွေးရ တော့မယ် ဆိုတာကို ထင်ဟပ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။စာအုပ်အဖုံးဒီဇိုင်းစီစဉ်သူကတော့ ကမ္ဘာကြီး ကို ခရီးနှင် မယ်ဆိုရင် ဟောင်းနွမ်း နေတဲ့ တံခါးတစ်ချပ် ကိုဖြတ်သန်းရမယ်လို့ တွေးဆပုံဖော် ထားပါ တယ်။

ဒီစာအုပ်ကို “ပင်လယ် စာပေဖြန့်ချိရေး” ၊ ဖုန်း ၀၉ ၇၅၈၂၉ ၀၇၁၆ ကနေ ဖြန့်ချိမှာဖြစ်ပါတယ်။ စာအုပ်တန်ဖိုး ၆၀၀၀ ကျပ်ဖြစ်ပါတယ်။ ဖုန်းဆက်မှာရင် ရန်ကုန်နဲ့ နယ်မြို့များကို ပို့ပေးပါတယ်။

မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက် ( လှည်းကူး)

မှော်ဘီမှာ ရှိတဲ့ “မဟာဝိဟာရ” ကျောင်းတိုက် ရဲ့ ကျောင်းတိုက်ခွဲ တစ်ခု ဖြစ်တဲ့ “မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်” (လှည်းကူး) မှာ ပရိယတ် ပဋိပတ်များ ဆည်းပူး သင်ယူအားထုတ်နေတဲ့ သံဃာတော်များ၊ ရှင်သာမဏေများ ကို မနေ့( ၇ ဧပြီ )က ဖူးမြော် ကြည်ညို ခွင့်ရ ခဲ့ပါတယ်။

မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် ( လှည်းကူး) ဆရာတော် အရှင် အဘယာလင်္ကာရ က မှော်ဘီ မဟာ ဝိဟာရကျောင်းတိုက်မှာ တိုက်အုပ်နဲ့ စာချဆရာတော်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ်ရောက်မှ မဟာ ဝိဟာရကျောင်းတိုက် ( လှည်းကူး) ကို တည်ထောင်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် (လှည်းကူး) မှာ စာချဂဏဝါစက ၃၁ ပါး အပါအဝင် ရဟန်း ၁၉ ၄ ပါး၊ သာမဏေ ၄၃၆ ပါး၊ စုစုပေါင်း ၆၃၀ ပါး ရှိပါတယ်။ မဟာဝိဟာရကျောင်းခွဲဖြစ်တာနဲ့ အညီ ရဟန်း တော်များ၊ သာမဏေများရဲ့ သင်္ကန်းဝတ်ရုံမှု၊နေထိုင် သွားလာလှုပ်ရှားမှုများအားလုံးဟာ ကြည်ညို ဖွယ်ရာအတိပါပဲ။ ရှင်သာမဏေတွေကတော့ သာမဏေကျော် စာမေးပွဲအဆင့်ဆင့်ကို ဖြေနိုင်ဖို့ အတွက် အခြေခံက စပြီး လေ့လာသင်ကြားနေကြတာဖြစ်ပါတယ်။

ပထမဆောင်းပါးမှာလိုပါပဲ၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာအကြောင်းအရာဖြစ်လို့ စကားလုံး အသုံးအနှုန်း များ မှာ အမှားပါသွားမှာ စိုးရိမ် တဲ့ အတွက် မြင်ခဲ့၊ ခံစားခဲ့၊ ကြည်ညိုသဒ္ဓါပွားခဲ့ရမှုတွေကို အသေး စိတ် ရေးမပြတော့ပါဘူး။ ဓာတ်ပုံ များကို ပဲ မ ျှဝေပေးလိုက်ပါတယ်။ လိုအပ်တဲ့နေရာမှာ ပုံစာများ နဲ့ ရှင်းပြထားပါတယ်။

ရန်ကုန်ကနေ မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက် (လှည်းကူး) ကို သွားချင်တယ်ဆိုရင် လမ်းကြောင်းနှစ်ခု ရှိပါတယ်။ ပထမ လမ်းကြောင်းကတော့ ရန်ကုန်-ပဲခူးကားလမ်းအတိုင်း လှည်းကူးမြို့ကို သွားပါ။ လှည်းကူး မြို့လယ်က လှည်းကူးတာဆုံလို့ခေါ်တဲ့ လှည်းကူး- ဖောင်ကြီးလမ်းခွဲကို ရောက်ရင် အဲဒီလမ်း အတိုင်း ဖောင်ကြီးဘက်ကို ဆက်သွားပါ။ ( လှည်းကူးတာဆုံနေရာမှာ မီးပွိုင့်ရှိတဲ့အပြင် ဖောင်ကြီး ဝန်ထမ်းတက္ကသိုလ်ဆိုင်းဘုတ်လည်း ရှိတဲ့အတွက် မှားစရာအကြောင်းမရှိပါဘူး။ )

ဖောင်ကြီးလမ်းအတိုင်းနှစ်မိုင်လောက်သွားလိုက်ရင် လမ်းဘယ်ဘက်မှာ ပခန်းကျော်စားသောက် ဆိုင်ကို တွေ့မယ်။ အဲဒီကနေ မိုင်ဝက်လောက် ဆက်သွားရင် ဘယ်ဘက်မှာ မဟာဝိဟာရ ကျောင်း တိုက် (လှည်းကူး) ဆိုတဲ ဆိုင်းဘုတ် တွေ့ပါလိမ့်မယ်။ လမ်းက အစပိုင်းမှာ ကားဘီးရာအတိုင်း ကွန်ကရစ်ခင်းထားတဲ့လမ်းဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်းမှာ လမ်းအပြည့် ကွန်ကရစ်ခင်းထားပါတယ်။ အဲဒီ လမ်းအတိုင်းသွားပြီး ကလီထော်အနောက်ရွာကို ရောက်ရင် လမ်းဘယ်ဘက်မှာ မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်ဆိုတဲ့ မုခ်ဦးကို တွေ့ပါ့မယ်။ ကျောင်းတိုက် အတွင်းလမ်းတွေကတော့ ဂဝံလမ်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

တကယ်လို့ ရန်ကုန်ကနေ အမြန်လမ်းအတိုင်းသွားရင်တော့ တိုးဂိတ်ကျော်ပြီး မိုင်တိုင် ၄/၇ မှာ ရှိတဲ့ အိမ်ရာ စီမံ ကိန်းဝင်းထဲကို ဝင်၊ပထမဆုံးတွေ့တဲ့လမ်းဆုံမှာ ညာဘက်ကို ကွေ့လိုက်တာနဲ့ ဘယ်ဘက်မှာ Road F ဆိုတဲ့ ဆိုင်းဘုတ်တွေ့မယ်။ အဲဒီလမ်းအတိုင်းတည့်တည့်မောင်းသွားရင် ရေပေးမြောင်းမ ကြီးကို ဖြတ်တဲ့ သံတံတားတစ်ခုတွေ့တယ်။ အဲဒီသံတံတားဖြတ်ပြီး ဘယ်ဘက်ကို ဆက်မောင်း သွားရင်း မဟာဝိဟာရကျောင်းကို ရောက်ပါတယ်။

အဲဒီလမ်းကို သုံးရင်တော့ အသွားတစ်ခါ ၊အပြန်တစ်ခါ တိုးဂိတ်မှာ ၁၅၀၀ ကျပ်ပေးရမယ်။ နောက် ပြီး အပြန်အတွက်ဆိုရင် မိုင်တိုင် ၇/၇ အထိ ဆက်မောင်းမှ “ဂ” ကွေ့ကွေ့လို့ရတဲ့ ဖြတ်လမ်း ကို တွေ့မယ်။ ဒီလမ်းရဲ့ အားသာချက်ကတော့ ခရီးတိုတယ်။ အားနည်းချက်ကတော့ လမ်းအသုံးပြုခ သုံးထောင်ကုန်မယ် (လှည်းကူးလမ်းက အသွား/အပြန် လေးရာပဲကုန်တယ်)။ အိမ်ရာစီမံကိန်း လုံခြုံရေးကို ဖြတ်ခွင့်တောင်းရမယ်၊ သူတို့ ခွင့်ပြုမှ သွားလို့ရမယ်။ မြေသားလမ်းဖြစ်တဲ့အတွက် မိုး တွင်းကာလမှာ အခက်အခဲရှိ နိုင်တယ်။

နေပြည်တော်ကနေ လာရင်တော့ မိုင်တိုင် ၄/၂ နားမှာ “ဂ” ကွေ့ ကွေ့လို့ရတဲ့ ဖြတ်လမ်း ရှိ တယ်။ အဲဒီကနေ မိုင်တိုင် ၄/၇ ကို ပြန်သွားရမယ်။ အပြန်ကျရင်တော့ မိုင်တိုင် ၇/၇ အထိ ပြန်မောင်းပြီး “ဂ” ကွေ့ ကွေ့ရမယ်။

မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် (လှည်းကူး) က တည်ထောင်တာ ငါးနှစ်ပဲ ရှိသေးတော့ တည်ဆောက် ရေးလုပ်ငန်းတွေ ၊ ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းရေး လုပ်ငန်းတွေ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ဖို့လိုအပ်နေပါသေး တယ်။ ဘာတွေလိုအပ်နေတယ်ဆိုတာတော့ အသေးစိတ်မရေးတော့ပါဘူး။ ကိုယ်တိုင်သွားရောက် ကြည်ညိုဖူးမြော်ပြီး သဒ္ဓါတရားဖြစ်မှုအပေါ်မူတည်လှူဒါန်းတာက ပိုကောင်းပါတယ်။

ကျောင်းတိုက်အကြောင်းအရာ၊ ကျောင်းတိုက်ကိုသွားရမယ့် လမ်းကြောင်းများနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးမြန်းစုံစမ်းနိုင်လိုရင် ရုံးအဖွဲ့ ဖုန်း ၀၉ ၄၀၄၂၂၉ ၆၇၃ ကို ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။

တရုတ်ပြည်သူ့ သူရဲကောင်းများ

ပန်းဆိုးတန်း စာအုပ်အဟောင်းဆိုင်က အညွှန်းကောင်းလို့ဝယ်ခဲ့တဲ့စာအုပ်၊ တရုတ် ဘာသာ ကနေ တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်ထားတဲ့ စာအုပ်ဖြစ်ပါတယ်။ မူရင်းတရုတ် စာအုပ် နာမည်ကို ဖော် ပြထားခြင်း မရှိဘဲ “ တရုပ်ပြည်သူ့ သူရဲကောင်းများ” ( မူရင်းသတ်ပုံအတိုင်း) “မင်းအောင် နှင့် လှဦး ဘာသာ ပြန် သည်။” လို့ရေးထားတယ်။ “မင်းအောင်” ဆိုတာက ၁၉ ၄၈ ခုနှစ် မှာ မြန်မာနိုင်ငံ ဘာသာပြန် စာပေ အသင်း ( စာပေဗိမာန်အဖွဲ့) က ပေးအပ်တဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ပထမဆုံး စာပေဆုကို “ မိုးအောက်မြေပြင်” စာအုပ်နဲ့ ရခဲ့တဲ့ စာရေးဆရာ မင်းအောင် ( ၁၉ ၁၃- ၁၉ ၉ ၆) ဖြစ်ပါတယ်။ “ လှဦး” ရဲ့ ကိုယ်ရေးသမိုင်းကိုရှာလို့မတွေ့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် စာအုပ်အမှာစာထဲမှာ တော့ တရုတ် ဘာသာ ကျွမ်းကျင်သူဖြစ်တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။

စာအုပ်ထုတ်ဝေတဲ့ နှစ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပုံ နှိပ်မှတ်တမ်းမှာ ဖော်ပြမထားဘူး။ ပင်းယစာပေတိုက် ထုတ်ဝေသူ ဦးသိန်းရွှေရဲ့ အမှာစာမှာ တော့ ၂၅-၉ -၁၉ ၆၅ လို့ဖော်ပြထားတယ်။ ဒါပေမယ့် အမှာစာရေးသူအများစုရဲ့ အမှာစာတွေကတော့ ၁၉ ၅၃ ခုနှစ် ရက်စွဲတွေနဲ့ ရေးထား တဲ့ အတွက် ၁၉ ၆၅ ခုနှစ် မှာ ဒုတိယအကြိမ်ထုတ်ဝေတာလို့ ယူဆရပါတယ်။

ဒီစာအုပ်ရဲ့ ထူးခြားချက်ကတော့ အမှာစာတွေဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်တော်လည်း အဲဒီအမှာစာတွေကို မြည်းစမ်းပြီး ဒီစာအုပ်ကို ဝယ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

မူရင်းတရုတ်စာအုပ်မှာ တရုတ်စာရေးဆရာ၊ကဗျာဆရာ ကူမိုးကြိုး ( Guo Moruo) ( ၁၈၉ ၂- ၁၉ ၇၈) က ရေးထားပြီး အဲဒီအမှာစာကိုလည်း ဘာသာပြန်ဖော်ပြထားပါတယ်။ ကူမိုးကြိုးရဲ့ အမှာစာ မှာ ၈-၉ -၁၉ ၄၉ လို့ရေးထားတဲ့အတွက် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ တပ်နီတော်က ချန်ကေရှိတ် တပ်ဖွဲ့တွေကို အထွေထွေ ထိုးစစ်ကြီးဆင်နွဲနေချိန်ကာလမှာ ထုတ်ဝေခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ကူမိုးကြိုး အမှာစာအရတော့ ဒီဝတ္ထုကို သတင်းစာမှာ အခန်းဆက်ဖော်ပြခဲ့ပြီးမှာ ပြန်လည် စုစည်းထုတ်ေ၀ တာလို့ သိရပါတယ်။

ဘာသာပြန်စာအုပ်မှာတော့ လက်ဝဲနိုင်ငံရေးသမားတွေဖြစ်တဲ့( ဦး)သိန်းဖေမြင့်၊ သခင်မြသန်း၊ သခင်လွင်၊ ဗိုလ်မြသွေး၊ သခင် လူအေး၊ သခင် ခင်ဇော်တို့က အမှာစာရေးထားသလို အနုပညာ လောက ထဲ က ပန်းချီ ဦးအုန်းလွင် နဲ့ ပန်းချီ ဦးစန်းလွင် တို့က အမှာစာရေးထားပါတယ်။ တကယ်တော့ (ဦး) သိန်းဖေမြင့်၊ သခင်မြသန်း၊ သခင်ခင်ဇော်တို့က စာရေးဆရာတွေလည်း ဖြစ် ပါတယ်။ သခင်လူအေးကတော့ ဆိုရှယ်လစ်ပါတီနဲ့ အလုပ်သမားပါတီက ထုတ်ဝေတဲ့ သတင်း စာတွေမှာ အယ်ဒီတာချုပ်အဖြစ်လုပ်ခဲ့ဖူးတယ်။ အမှာစာရေးသူအားလုံးက ဒီစာအုပ်ဟာ ( အဲဒီ အချိန်က) မြန်မာ့ စာပေလောကအတွက် လိုအပ်နေတဲ့ သရုပ်မှန်စာပေ၊ ပြည်သူ့စာပေအဖြစ် ရည်ညွှန်းထား ပါတယ်။

ဝတ္ထုဇာတ်လမ်းကတော့ လယ်သမားရဲ့ သား၊ ဘဝကိုလည်း လယ် ကွင်းထဲမှာ မြှုပ်နှံတော့မယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ထားတဲ့ လူငယ်လေး သာဆွေ နဲ့ ဘဝဆိုတာ မိဘ စီစဉ်ပေးတဲ့ သူနဲ့ အိမ် ထောင်ပြု ဖို့ပဲ လို့နားလည်ထားတဲ့ ကျေးလက်သမီးပျို ရှောက်မေ တို့ ကျေးလက်ပြည်သူတွေ အပေါ် အနိုင်ကျင့်မှု၊တရားမဲ့ပြုကျင့်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတဲ့ ချန်ကေရှိတ်တပ်ဖွဲ့ တွေ၊ ကျူးကျော်သူ ဂျပန်တပ်ဖွဲ့တွေကို ဒေါသ နဲ့တုန့်ပြန်ရာကနေ နိုင်ငံရေး အသိ အမြင် တွေ ရလာပြီး ကျေးလက် ပြောက်ကျားဖြစ်၊ အဲဒီကနေ ကွန်မြူနစ်ပါတီ တပ်နီတော်ထဲ ဝင်ရောက် သွားတဲ့ ဇာတ်လမ်းပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီဇာတ်လမ်းမှာ ကွန် မြူနစ်ပါတီ ထိပ်ပိုင်း ခေါင်းဆောင် တွေ၊ တပ်နီ တော် ဗိုလ်ချုပ် တွေက အဓိက ဇာတ်ကောင်မဟုတ်ဘူး။ သာဆွေ နဲ့ ရှောက်မေက အဓိက ဇာတ်ကောင် ပါ။ တနည်းအားဖြင့် သူတို့ နှစ်ယောက်ဟာ အဲဒီအချိန်က တရုတ်ကျေးလက်ပြည်သူတွေကို ကိုယ် စားပြုထားတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီရဲ့ တော်လှန်ရေးအကြောင်းရေးထားတယ်ဆိုပေမယ့် နိုင်ငံရေးစကားလုံးကြီး တွေ ဖောင်းပွအောင်ထည့်တာမျိုးမဟုတ်ဘူး။ သာမန်လယ်သမားတွေရဲ့ အတွေး၊ အပြောတွေ ပဲ ရိုးရိုးရှင်းရှင်းရေးထားတာပါ။ ဘာသာပြန်သူတွေကလည်း ကောင်းတော့ တရုတ်နာမည်တွေ ပါနေ တာကလွဲရင် မြန်မာဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ကို ဖတ်နေရသလိုပဲ။ ဒ့ါကြောင့်လည်း ဆရာသိန်းဖေမြင့်က သူ့ အမှာစာမှာ မူရင်းစာအုပ်ရဲ့ အရေးအသားကလည်း ပြည်သူ့ဘဝကြားက ထွက်လာတဲ့ စကားလုံး တွေနဲ့ ရေးထားတယ်၊ ဘာသာပြန်အရေးအသားကလည်း ဗမာ့နားနဲ့ နီးစပ်တယ်၊ ဥပမာ၊ ဥပမေယျတွေကလည်း ဗမာ့နားနဲ့ ရင်းနှီးလှတယ် (မူရင်းသတ်ပုံအတိုင်း) လို့သုံးသပ်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီစာအုပ်ကို တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီကို အမွှမ်းတင်တဲ့ စာအုပ်အနေနဲ့ သဘောမထားပဲ တရုတ် ကျေးလက်ဒေသက တောသူ တောင်သား လယ်သမားတွေ တော်လှန်ရေးထဲ ဘာ့ကြောင့် ရောက်သွားရသလဲဆိုတဲ့အကြောင်းအရင်းကို လေ့လာတဲ့အနေနဲ့ ဖတ်ရင် သင်ခန်းစာတွေ အများကြီးရနိုင်ပါတယ်။

ပန်းဆိုးတန်း

ပင်စင် ( မြို့ပြ၊ သက်ပြည့်) ထုတ်၊ ဆင်ခေါင်းပဲ နဲ့ စမူဆာသုပ်စား၊ စာအုပ်အဟောင်းတန်း မွှေ နှောက် ဝယ်ယူ၊ Book Tree ဆိုင်မှာ ခဏနား၊ ဆိုင်ကတိုက်တဲ့ လက်ဖက်ရည်သောက်၊ စာအုပ်အသစ် ဝယ်။ စာအုပ် နဲ့ ဥစ္စာက ကက်ကင်း ကျ တဲ့ အတွက် စာအုပ် များများ ဝယ်ရင် အိပ်ကပ်ပိန်သွားကြောင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိ။